Јадењето кога сме под стрес не мора секогаш да е лошо нешто бидејќи тоа е начин на кој телото ви кажува дека му треба нешто, дека сака да се чувствува добро, но во некој момент тоа ќе почне да пречи.
Ако не сте посегнале по садот за месење колач, замрзнатата пица или ќесата од два килограма пуканки/чипс при раскинување, завршување на факултетот, додека сте подготвувале важна презентација за работа или за време на глобалната пандемија на коронавирусот, вам треба да ви се честитa, велат експертите. Вие сте едно од можеби 12 лица (груба процена) кои се имуни на овој природен, биолошки и психолошки феномен. Меѓутоа, ако некогаш сте се нашле под стрес, без разлика дали било повремено или навидум 24 часа дневно, добре дојдовте. На оваа тема може многу да се зборува.
Што точно значи „јадам поради стрес“ или „стресна исхрана“?
Едноставно кажано, консумирањето премногу храна поради стрес или „стресната исхрана“ е чин кога постојано јадете додека сте под стрес и барате утеха во храната, сметаат експертите.
Биохемиски, стресната исхрана е кога нашето тело јаде поради зголемувањето на кортизолот (хормон на стресот). Кортизолот предизвикува желба за уживање или за слатка или солена храна – објаснува лекарката Лиса Мастела.
Кога сме под стрес, објаснува таа, нашето тело ослободува кортизол, кој предизвикува ослободување на глукоза (позната и како брзо достапна енергија која е складирана во нашето тело). Тоa е така затоа што „во еволуциска смисла на одговорот на стресот на нашето тело му е потребна глукоза за да ги поддржи нашите мускули кои бегаат од тој метафорички лав кој нè брка“, објаснува Мастела.
Значи, нашето тело под стрес реагира по систем: „Еј, морам да трчам, ми треба глукоза“, а кортизолот на тоа одговара „тука сум“. Потоа, бидејќи одеднаш ги трошиме резервите на глукоза во текот на тажните денови, нашиот мозок мисли дека мораме што побргу да јадеме храна со висока содржина на глукоза и посегнуваме по храна богата со глукоза, позната и како слатки или јаглехидрати.
Постојаното јадење под стрес е вид емоционално хранење
Консумирањето храна под стрес секако е еден вид емоционално хранење, но ситуацијата не е секогаш иста.
– Не би го обвинувала кортизолот за сите облици на емоционално хранење. Во други случаи би можеле да укажете на потребата на мозокот за невротрансмитери за чувствување добро, како допаминот (една од хемикалиите одговорни за вежбање). Ова е една од причините зошто се свртуваме кон храна при стрес или емоционални непријатности. Јадењето предизвикува ослободување на допамин, кој ве смирува и прави да се чувствувате среќни – објаснува Лиса Хајум, основач на програма фокусирана на свесноста и едукацијата за исхраната.
Истовремено, Мастела истакнува дека не мисли оти „стресната исхрана“ е лоша.
– Тоа е начин на кој телото ви кажува дека му треба нешто. Сака да се чувствува добро. Сака удобност која ја дава храната – вели Мастела.
Кога константното грицкање под стрес станува причина за загриженост?
– Кога луѓето се обидуваат да го ублажат чувството на стрес со храна наместо да се носат со стресот. Нема апсолутно ништо лошо во тоа да сакате да се чувствувате подобро во стресна ситуација, а со колаче или сладолед можете да се чувствувате подобро. Но, исто така, морате да научите да се справувате со стресот бидејќи во некој момент поради храната нема да се чувствувате подобро – објаснува Мастела.
Јадење поради стрес или грицкање од досада
Консумирањето храна под стрес подразбира задоволување на потребата од кортизол, додека „дај да грицнам нешто од досада“ е буквално само земање храна за да се разбие монотонија.
– Навистина е тешко да се разликуваат тие две нешта, но јадењето под стрес може да се почувствува како поинтензивна желба за нешто, а јадењето од досада повеќе е да се изеде нешто бидејќи храната е достапна – објаснува Мастела.
Од друга страна, Хајим смета дека јадеме од многу причини, а не само поради физички глад.
– Сите различни причини поради кои јадеме ги нарекувам видови глад бидејќи верувам во радикалната дозвола да се испочитува желбата за јадење за да се одржи врската ум-тело – вели таа.
Тој систем на „видови глад“ не е карактеристичен само за неа, туку го имаат усвоено многу професионалци кои охрабруваат внимателен начин на исхрана. Некои други примери вклучуваат „глад во устата“ (кога ќе изедете нешто слатко бидејќи има добар вкус) или „глад од сеќавање“ (кога имате позитивен спомен поврзан со одредена храна и јадете за да го оживеете тоа чувство) или „глад од љубопитност“ (кога само сакате да пробате нешто и да видите каков му е вкусот). И сето тоа се валидни причини за јадење, нагласува Хајим.
Стресот околу изборот на храна ги влошува нештата
Најголемата иронија во целата оваа приказна е што стресот поради нашите прехранбени навики може да предизвика многу физички и ментални здравствени проблеми – што може да значи дека стресот повеќе му наштетува на здравјето отколку самата храна, велат експертите.
– Често емоциите ве проголтуваат, а пред да го сфатите тоа веќе сте изгубиле свест, сте изеле еден килограм сладолед и одеднаш ви остануваат изворните емоции од кои сте се обиделе да избегате. Но, сега им ја додавате вината поради количината на храна што сте ја изеле. Сето тоа создава маѓепсан круг каде што стресот може да доведе до дополнителен стрес. Значи, ако јадете затоа што сте под стрес, а потоа сте под стрес поради она што го јадете, вие го зголемувате проблемот – објаснува Мастела.
Малку е безначајно да се каже „не оптоварувајте се поради тоа“, но тоа е суштината, а препораката на експертите е да се обидете да најдете малку повеќе слобода и мир во изборот на храна.
Како да престанеме да јадеме поради стрес?
Како прво, запомнете дека здравјето е различно кај сите. Тоа значи дека некои идеи тука може да ни одговараат, додека други не. Направете анализа и видете дали можете да поттикнете позитивни промени што ви одговараат. Кога сте во недоумица, секогаш можете да работите со диететичар или нутриционист за да смислите конкретен план.
Користете план против „стресната исхрана“
Лиса Хајим смислила акционен план, кој всушност е едноставен пристап кој може да е сè што ви е потребно да го прекинете циклусот на внес на храна поради стрес, а ова е неговата суштина:
-одвојте момент да го идентификувате гладот што го чувствувате;
-размислете и уочете која специфична емоција се обидува да се појави – страв, фрустрација, бес, тага, одбивање, осаменост, анксиозност…
-направете избор – одлучете дали во тој момент за вас е најдобра храната;
-истрајте – што и да изберете, продолжете, дури и ако сте избрале да јадете или грицкате.
