Пред крајниот рок за повлекување на американските сили од Авганистан, претседателот Џозеф Бајден и израелскиот премиер Нафтали Бенет се состанаа во Белата куќа. Главна тема на разговорот беше нуклеарниот договор со Иран и аспирациите на Израел да го „сопрат Иран“, па се поставува прашањето – дали Иран ќе биде најголемата жртва на американскиот пораз во Авганистан?
Дека Иран беше високо на агендата на првата средба меѓу американскиот претседател и новиот израелски премиер, потврдуваат и изјавите на Нафтали Бенет дадени пред посетата на Соединетите Американски Држави.
Тој рече пред израелскиот парламент дека ќе му каже на американскиот претседател Џозеф Бајден дека е време да се запре Иран, а не да се фрли спас во форма на нуклеарен договор“, и објасни во интервју за Њујорк Тајмс е дека Израел работи на „формирање регионална коалиција од арапски земји што ќе се спротивстави и ќе ја блокира иранската експанзија“.
Според истражувачкиот соработник на Институтот за европски студии, д -р Александар Гајиќ, Америка, по повлекувањето од Авганистан, сигурно нема да брза во нова воена авантура во регионот на Блискиот Исток, не само поради Авганистан, туку и поради ситуацијата во Ирак.
Дали Иран ќе биде најголемата жртва на авганистанското фијаско?
„Но, нема сомневање дека лобито, кое не е во корист на Иран, и самиот Израел ќе притискаат во таа насока Америка решително да се спротивстави на зајакнувањето на иранската моќ на Блискиот Исток. Значи, не очекувам директна воена авантура како оваа во Авганистан, но сосема е можно, во случај на ескалација на односите меѓу Иран од една страна, главните земји од Заливот кои не се во корист на Иран, пред се Саудиска Арабија од друга страна и Израелците на трето, Америка повторно може да заземе порешителен став на страната на Израел и Саудиска Арабија и нивните сојузници во Заливот и дека некој инцидент може да се претвори во некаква американска интервенција. Тука, пред сѐ, мислам на воздушна интервенција, бомбардирање, употреба на авиони и беспилотни летала, како и употреба на американската морнарица во Заливот“, рече Гајиќ.
Меѓутоа, како што додава, без оглед на притисокот од Израел , Америка нема да се откаже од обидот да воспостави нов договор со Иран, односно на некој начин да го измени договорот за нуклеарната програма што беше раскинат за време на Доналд Трамп.
„Мислам дека САД прво ќе се обидат да се смират на тој начин, бидејќи тоа е едноставно агендата на демократската администрација во која Бајден беше потпретседател во времето кога беше склучен првичниот договор со Иран . „Верувам дека Вашингтон ќе се обиде да дејствува против Иран на тој начин, но доколку нивните сојузници се најдат во конфронтирана ситуација, веројатно ќе бидат принудени да интервенираат, иако многу ретко, со оглед на негативните искуства од нивниот директен интервенционизам на Блискиот Исток, “рече тој ..
Дали Талибанците можат да бидат оружје во рацете на Соединетите држави
Според него, Иран се наоѓа во непријатна ситуација и затоа што Талибанците, кои не се во нејзина корист, повторно го зазеле Авганистан, па сега ќе имаат проблеми на источната страна многу повеќе отколку порано.
На прашањето дали и Талибанците можат да бидат оружје во рацете на Америка против Иран, Гајиќ рече дека тоа е теоретски возможно, но дека во практиката е малку веројатно.
„Мислам дека САД направија модус вивенди со Талибанците и мислам дека во сегашните околности, тоа е максимумот што Американците можат да го имаат со нив. За да можат Американците да се евакуираат, и дека подрачјето контролирано од Талибанците повеќе не е област од која директно ќе биде насочена заканата против САД“.
На некое тактичко ниво, смета нашиот соговорник, тие можеби ќе можат да соработуваат под површината, далеку од јавноста во однос на заедничката акција за елиминирање на оние најрадикалните исламистички групи што им се закануваат на Талибанците и Америка подеднакво, но не многу повеќе од тоа.
„Меѓутоа, талибанскиот режим што владееше во Кабул и Иран, секако, не може да биде во пријателски односи, бидејќи Иран ќе игра со нив верски блиски граѓани на Авганистан, кои припаѓаат на шиитската група, Хазари кои се таму и оние врз кои Иранците можат културно да дејствуваат, а тоа се Таџикистанците на север, кои, како дел од северната алијанса, се спротивставија на талибанското воспоставување хегемонија во Авганистан “, посочува Гајиќ.
Затоа Иран , забележува тој, во секој случај ќе биде во блага политичка, па дури и воена конфронтација со Талибанците, или барем ќе ги поддржи сите оние кои не сакаат да им дозволат на Талибанците целосно да ги контролираат областите каде што нивната етничка група сѐ уште е доминантна.
„Не верувам дека Американците сега можат директно да ги инструментализираат Талибанците да учествуваат против Иран, но на САД ќе им одговара дека Талибанците и Иран се геополитички многу оддалечени, ако не и против, во Авганистан.
Некои лекции се научени
Во секој случај, посочува Гајиќ, Американците, условно кажано, научија некои лекции од искуството во Авганистан, првенствено поврзани со директни копнени интервенции на Блискиот Исток и оние пропаднати држави каде што населението е непожелно, склони кон секташизам и племенски поделби На
Како и да е, перцепциите и поривите на овие „војни јастреби“ во американската администрација, Пентагон и Стејт департментот, не се целосно стивнати, туку се префрлаат од Блискиот Исток, каде што Американците потфрлија во последните дваесет години, на далеку Источна, Југоисточна Азија и конфронтација со Кина. Така, генерално, тие не се откажаа од тој воен интервенционизам на глобално ниво, но сметаат дека ќе им биде полесно да постигнат некои стратешки цели со воени средства на Далечниот Исток“, заклучува Гајиќ.
