“Ние немаме куче во таа борба”. Џејмс Бејкер, државен секретар на САД, јуни 1991 година, зборувајќи за престојниот распад на Југославија.
“Ние не ги исклучуваме територијалните прилагодувања. … Мислиме дека мораат тоа да го решат сами. “Џон Болтон, советник за национална безбедност на САД, август 2018 година, зборувајќи за разговорите за територијални размени меѓу Србија и Косово.
Кога ќе биде напишана следната историја на Балканот, овие две изјави ќе бидат најзначи од сите изјави на официјални претставници на САД. Изјавата на Џејмс Бејкер, даде зелено светло за Слободан Милошевиќ да го ослободи целосниот арсенал на поранешна Југославија на отцепените Хрватска и Босна и Херцеговина. Катастрофална на серија конфликти во регионот – кои лесно можеа да се избегнат се резултат од оваа негова изјава.
Изјавата на Џон Болтон сега се заканува да стави крај на две децении плус меѓународни напори за мир на Балканот. Градејќи гласини за приватни разговори меѓу лидерите на Србија и Косово со цел размена на територии како средство за ставање крај на нивните ќор-сокак и навестување на промена во американската политика, Болтон сега даде зелено светло за Србија и Косово да тргнуваат со територија со цел да се стави крај на нивната децениска, всушност, стогодишнина кавга.
Фер кон Болтон, е да се каже дека територијалната размена има примамлива логика: Србија и Косово се во ќор-сокак во врска со независноста на Косово, а разговорите за под покровителство на ЕУ, не водат никаде; ниту една земја не може да напредува кон членство во ЕУ додека не се реши ќор-сокакот; и секоја земја има соседни делови од територија населена со граѓани од друг етникум, односно, Срби или Албанци кои повеќе би сакале да живеат меѓу нивното родно население. Значи, ако страните можат да се договорат за територијална размена како начин за деблокирање на нивниот спор, зошто САД и Европа треба да застанат на патот?
Одговорот е дека логиката на договорот меѓу Србија и Косово – ако тој може да се постигне (иако пречките се покомплексни од реализираните) – ваквиот пример не може да биде контаминиран. Истата привлечност што им овозможиувана несреќните граѓани да заминат од етнички мешана земја звохомогена, ги интригира и Србите од Босна, Албанците од Македонија и секое малцинство во регионот доволно концентрирано за да побара територијално отцепување.
За жал, во случајот на Босна, не постои веродостоен начин да се подели земјата без да се повтори војна. Бошњачкиот плурализам на земјата никогаш нема да се помири со губењето на територијата на источниот дел на земјата. Во исто време, ниту еден српски лидер не можеше да ја врати оваа територија, која граничи со Србија и сега, доминира со српско население.
И дури и ако е можно да се договорат за поделба на Босна, резултатите се неприфатливи. За разлика од која било друга етничка група во регионот, религијата најмногу ги разликува Бошњаците од нивните соседи. Под силно влијание на Турција и други сомнителни актери од Блискиот Исток, босанската поделба можеби или не може да остане секуларна. Речиси сигурно ќе Хрватите ќе инсистираат на следење на нивните српски сонародници во отцепувањето.
.
Со оглед на релативно високиот процент на припадници на исламската држава од регионот и фактот дека многу од нив се подготвени да се вратат, Болтон и другите агностици на тема територијалната размена треба да го разгледаат најверојатното сценарио и поврзаноста помеѓу Косово и Босна: спорно, можеби насилно создавање на економско оспорената држава во срцето на Европа, предмет на исламистичко влијание, и исполнета со страдање како нејзина дефинирачка карактеристика.
Верижната реакција на настаните е сосема реална. Само дискусијата за територијална размена од страна на Болтон и високи европски претставници е доволна за да го измами лидерот на босанските Срби, Милорад Додик, кој долго време зборуваше и презеде прелиминарни чекори кон сецесија. Навистина, Додик ја наведе независноста на Косово во 2008 година како причина за одвојување. За возврат, неговите ѓаволи ги инспирираа хрватските лидери да агитираат за “третиот ентитет”, уште еден остаток од војната во Босна. Хрватските и српските поплаки може да бидат реални. Сепак, прибегнувањето кон територијални решенија е едноставно претходник на обновените борби. Накратко, заводливата логика на територијалните размена во Косово немилосрдно се менува во логиката на војната кога се применува во Босна.
