Откако дозна дека данската разузнавачка служба и помагала на НСА, ЕУ уште еднаш ќе се фокусира на шпионските овластувања на САД, особено што Вашингтон и Брисел работат на нов договор за трансатлантски пренос на податоци.
Џо Бајден мора да има ретроспективи, пишува порталот „Политико“. На помалку од две недели пред неговото пристигнување во Европа со цел да се подобрат разнишаните трансатлантски односи, скандалозното откритие дека данските агенти биле соучесници на НСА во прислушувањето на европските лидери, го враќа американскиот претседател во 2013 година. Во тоа време тој беше потпретседател за време на мандатот на Барак Обама.
Намерата на Бајден да прослави низ Стариот континент и, патем, да му „отчита лекција“ на рускиот претседател за потребата од почитување на човековите права може да пропадне. Пред средбата со Владимир Путин во Женева, американскиот претседател ќе има многу срдечни разговори на самитот Г7 во Корнвол, Велика Британија, на 11 јуни.
Како прво, тој ќе мора да ги „убеди“ Меркел и Макрон дека САД не ги прислушкуваат. Исто како Обама пред осум години откако Едвард Сноуден откри дека американските служби спроведуваат глобална програма за набљудување.
Нема сомнение дека првата меѓународна турнеја на новиот американски претседател паѓа во незгоден момент. По откривањето на данската јавна телевизија, ЕУ уште еднаш ќе го изостри фокусот на американските шпионски сили. Особено што Вашингтон и Брисел се во фаза на преговори за нов трансатлантски договор за пренос на податоци. Претходниот договор пропадна токму поради тајниот надзор на НСА, што го откри Сноуден.
На нивната заедничка виртуелна прес-конференција се виде дека францускиот претседател и германската канцеларка ќе му постават на Бајден непријатни прашања, иако се обидоа да го сокријат незадоволството од дипломатската учтивост.
„Доколку информацијата е точна, таа не е прифатлива меѓу сојузниците, а уште помалку меѓу сојузниците и европските партнери“, рече Макрон на крајот од состанокот на француско-германскиот совет на министри.
„Ја задржувам довербата што ги обединува Европејците и Американците и нема простор за сомнеж меѓу нас. Значи, очекуваме целосна јасност. Ги прашавме нашите дански и американски партнери за сите информации во врска со овие откритија и минатите настани и ги чекаме тие одговори“, додаде тој.
Ангела Меркел ја поддржа изјавата на францускиот претседател и додаде: „Ние разговаравме за НСА одамна. Нашата позиција во врска со истрагата што беше спроведена во тоа време не е променета. Ние се потпираме на односите на доверба и она што тогаш беше вистина, сега е вистина. Бев убеден од фактот дека данската влада и министерот за одбрана, исто така, јасно ставија до знаење што мислат за тоа. Тоа е добра основа не само за разјаснување на фактите, туку и за воспоставување на однос на доверба“.
Дека Москва, која постојано е на тапет поради наводни шпионски хакерски напади, се радува заради новата афера, се виде од изјавата на портпаролот на Министерството за надворешни работи на Русија.
„Мислам дека ова е само врв на ледениот брег и дека ситуацијата за земјите-членки на НАТО е всушност многу полоша од она што сите го прочитаа сега, за кое се обидуваат да не зборуваат во НАТО, генералниот секретар на Алијансата, Раководството на Европската унија. Ми се чини дека вистината е многу пострашна од фактот што тој сега се појавува индивидуално во медиумите“, изјави Марија Захарова за Радио Вести ФМ.
Маргарет Вестагер, потпретседател на Европската комисија задолжена за дигитални технологии, беше вклучена во потенцијалната „студена војна“ на сојузниците на НАТО поради новите детали од веќе заборавената афера со шпиони од пред осум години, затоа што беше член на Данска влада во тоа време.
Со цел да се заштити Вестагер, Европската комисија рече дека во тоа време, како министер за внатрешни работи на Данска, таа не ја надгледувала работата на разузнавачката служба.
Сепак, ЕК не појасни дали Маргарет Вестагер, како министер, сè уште била свесна за овие активности на данските агенти.
Не е ни чудо што улогата на Вестагер се споменува во настаните од пред седум години, бидејќи овој европски службеник е директно вклучен во преговорите за нов договор што ќе им овозможи на компаниите да пренесат чувствителни податоци од ЕУ во САД.
„Политичката шпионажа не е забранета со меѓународното право. Не е убаво, не е секогаш пристојно, но тоа е реалноста“, рече за Политико Барт Гротеис, холандскиот европратеник задолжен за охрабрување на ЕК да донесе нов закон за сајбер безбедност во Европскиот парламент.
Откритието за вклученоста на данската разузнавачка служба во прислушувањето на европските партнери во корист на Соединетите држави Гротеис го нарече „бомба“ што ја нарушува европската соработка. Затоа овој холандски член на либералната група „Да ја обновиме Европа“ во ЕП се залага за усвојување на клаузула во националното законодавство за разузнавање, со што ќе се воспостави принципот на забрана за шпионирање на партнерските земји во ЕУ.
Но, ако тоа го прават Европејците, Американците веројатно нема. Во говорот во 2014 година, претседателот Барак Обама вети дека САД нема да ја следат комуникацијата на шефовите на држави и влади на нашите блиски пријатели и сојузници – освен ако не постои неопходна цел за заштита на националната безбедност. Таквиот став им дава на американските разузнавачки агенции доволно простор да продолжат со старата практика на надзор откриена од Сноуден.
„Мислам дека нациите би биле неодговорни доколку не спроведат некаква шпионажна операција, дури и меѓу нивните наводни сојузници“, изјави за „Вашингтон пост“ Роберт Деиц, поранешен советник на НСА и поранешен висок советник на поранешниот директор на ЦИА, Мајкл Хајден.
