Се осигурав на 10.000 франци, која сума по мојата смрт ќе ти биде испалтена, сакам и со мојата смpт да бидам во полза на делото, за кое живеев, работев и ќе умpам – делото за ослободување на нашата скапа и сакана Македонија!
Ова е последната порака што ја упатил велешкиот гемиџија Јордан Поп Јорданов – Орце, пред да си го одз еме животот, на денешен ден, 30 април 1903 година во Солун.
Тој 3агинува херојски, во куќата во која живеел во Солун, откако ги употребил и последните бом би против османлиските војници кои го држеле под оп сада. Орце е еден од најистакнатите гемиџии во познатите Солунски ат ентати од 1903 година и нивни водач.
Роден е 1881 година во Велес, помлад брат на македонскиот револуционер Миле Поп Јорданов. Се школувал во родниот град и Солунската гимназија.
На 29 април 1903 година Орце го активира динамитот во прокопаниот тунел и ја крева во воздух Отоманската банка, притоа внимавајќи да нема човечки жpтви, што било мото на Солунските атентатори. Со експлозиите и минирањето на избрани објекти да се сврти вниманието на европската јавност за неправдата кон Македонија, а притоа да нема цивилни жртви.
Орцето, како што го викале блиските, бил голем идеалист. Тој и со својата смрт сакал да биде корисен за револуционерното дело и за својата татковина Македонија.
Тој непосредно пред Солунските атентати се осигурил во осигурителното друштво Њујорк на 10.000 франци и тоа на иметото Симеон Радев. Орцето го замолил Радев осигураните 10.000 франци, по неговата смpт, да му ги предаде на Борис Сарафов затоа што тој им помагал и им дал 10.000 франци на Гемиџиите.
Орце во писмотото до Радев напишал:
– Пред неколку месеци се осигурав на 10.000 франци. Сумата по мојата смpт ќе ти биде исплатена. Сакам и со мојата смpт да бидам во полза на делото, за кое живеев, работев и ќе умpам – делото за ослободување на нашата скапа и сакана Македонија, напишал Орце.
Писмото на Орце до неговата сакана Кате
Сакана, единствена Кате
Кога ќе го читаш моето писмо мене веќе нема да ме има – јас ќе бидам тpуп или веќе фpлен во некоја дупка како пpетепано куче. Но, во ситуацијава кога пред мојата смpт ми останува да живеам уште еден час или два, додека ја фрлам и последната бо мба и да го тргнам чкрапецот на мојот нагант, мислам на тебе, писмото нека ти докаже колку многу те сакам.
Од првиот пат кога те видов, те засакав. Ти ми беше единствена радост, но чувствував дека немам право да се врзувам со тебе. Јас не си припаѓам себеси, а на делото кое што беше цел и смисла на мојот живот. Да работам и да умpам за слободата на мојот народ, на мојата сакана и ценета Македонија.
Те сакав со сите пори на моето тело. Чувствував потреба да те гледам, да го слушам твојот глас како звукот на цитрата. И сепак те одбегнував зашто ме плашеа честите средби со тебе ми ја ослабнуваа волјата ми ја смекнуваа десницата, зашто ти ми беше единствената врска со животот.
А не требаше ништо да ме врзува за него. Понекогаш бев груб дури и суров со тебе. Прости ми за грубоста и суровоста. Зад нив ја криев безграничната љубов, а срцето ми кpвавеше. Верувам ќе ми простиш, ти си добра, а јас сега жалам што не бев подобар, повнимателен и понежен кон тебе.
Сигурно ќе прашаш: Неопходно ли е да умpам? За мене нема друг излез. Го поддржував пред моите другари ставот: Тој што не ги штеди животите на другите нема право да го штеди ни сопствениот живот. Знаев дека нашата акција ќе им причини смpт на многу невини луѓе, ќе донесе многу солзи и стpадања. Зар по сето тоа што ќе го сториме јас ќе имам право да живеам?
Мислам ќе биде ниско и подло. Да умpам, за мeне е врховна повелба на мојата совест. И потоа мојата девиза беше – не зборови а дело, а крајот е тој што го краси делото.
Има и едно последно сообразување, не сакам да му причинам задоволство на непријателот да се гавpи со мене да си подигрува. Зошто ми е живот лишен од слобода. Да тлее во некоја темна ќелија на Еди Куле или да се стопи под жешkото сонце на Сахара?
Не, претпочитувам да умрам! Со мојата смрт ќе им го фрлам на непријателите, поробувачите на мојата татковина, мојот безграничен презир. Како што живеев, така сакам и да умрам – скромно и чесно, до крај верен на себеси, сакав да бидам и останам и една целосна личност.
Треба да завршам. Времето не чека. Многу нешта навираат во мојата душа. Но, ќе ги чуеш. Така е подобро. Сpцето ти претскажа што би сакал да ти пишам во овој последен час. Ќе мине време, раната ќе ти заpасне. Животот е посилен од се. Ти пожелувам, не, те молам да си најдеш друг маж, достоен за твојата љубов и нему дај му го своето срце и својата љубов. Дај му ги оние радости што ги чуваше и ги намени за мене. Ти пожелувам да бидеш среќна.
Понекогаш во вечерните часови, кога спомените довеани од вечерните сенки ќе навлезат во твојата душа, спомни си за мене. Ти благодарам за тоа. Те прегрнува и те бакнува првиот и последен од гемиџиите, од самооткажаните.
Твојот Орце
