СКАПОЦЕНИОТ КАМЕН ИЗВАДЕН ОД ВОДНО: Скопската калдрма е правена од каменот на Водно

Поврзано

- Advertisement -
- Advertisement -

Скопската калдрма е скапоцен бисер изваден од пазувите на Водно, кој е трајно останат во спомените на жителите на Скопје. Не може ништо да се напише или да се зборува за автентичноста на градот на Вардар, за неговите маала, плоштади и улици, без да се спомене калдрмата. Од некогашната калдрма секој камен е бисер што блеска и им дава топлина на нашите сеќавања. Се разбира, заедно со коцката. Замислете го градот во лето – во босоногото детство требаше да се поминат повеќе улици со калдрма или со коцка, кои ги гореа стапалата, заедно со жешката, жолта прав врз светнатиот и мазен камен. Така најчесто се стигнуваше до плажите, објавува Нова Македонија.

По земјотресот калдрмата не исчезна сосема, како што целосно не исчезнаа сите маала. Мали улици и оази од калдрмата дури и денес постојат во Маџир Маало, Ново Маало, но и во некои од другите маала. Ако минувате низ Кисела Вода, кај месноста Припор, тогаш свртете кон храмот „Св. Ѓорѓи“. На делот од Водно, над црквата, до неодамна се забележуваа необични траги. Тие траги, во вид на прави линии, се спуштаа од планината, кон подножјето. Тоа беа траги од некогашните шини по кои се движеле вагонетките од каменоломот. За какви вагонетки и за какви шини станувало збор?

Вагонетките со кој бил спуштан каменото во подножјето на Водно

Секој камен од калдрмата е скапоцен бисер изваден од пазувите на Водно. Во дваесеттите години од минатиот век, Скопје доживува голема трансформација во инфраструктурата, особено во изгледот на улиците. По Балканските и по Првата светска војна, се заменува дотраената турска калдрма, а се става нова коцка на плоштадот и на главните улици. Скопје добива нов, модерен лик. Се калдрмисуваат и дел од улиците во Буњаковец и во Дебар Маало. Помалку е познато дека обработениот камен и коцката од каменоломот, со специјални мали вагони и локомотива се транспортирале низ Скопје. Шините биле расклопувани и поместувани по потреба, а според сведоштвата што сум ги забележал од повозрасните, превезуваниот камен низ градот стигнувал дури и до подалечните маала. Првата, и главна станица каде што се складирале камењата, најпрвин била месноста Чешма, а потоа на просторот на паркчето во центарот, денес познато како парк Жена-борец.

Машините со кои е обработувана коцката и каменот за калдрмата

Сите овие обновувања направени се благодарејќи на каменоломот и на рудникот во Кисела Вода, кој се наоѓал во делот од Водно, над црквата „Св. Ѓорѓи“, во Кисела Вода. Тој каменолом, по иницијатива од тогашната скопска општина и нејзиниот претседател, свечено бил отворен на 13 август 1923 година. Подготовките за неговото отворање почнале порано, во април 1922 год. На почетокот на август наредната година сите технички работи биле завршени. Покрај механизмот за вагонетките со кои каменот се спуштал (наречен бремзберг), постоеле и канцеларии, ложилница, две дробилици за каменот и друга техничка опрема. На ридот, рудникот имал две главни окна, наречени Шевајц и Карпузица, а имало и други помали отвори.
Бремзбергот можел да спушта до подножјето од 80 до 100 вагонетки дневно, бидејќи Скопје во тоа време имало голема потреба од обнова на улиците. Како службеници во каменоломот работеле и руски емигранти, како стручен кадар, и тие со семејствата биле населени во Кисела Вода. Нивни потомци и денес живеат на тој крај од Скопје. Неодамна открив ретки фотографии, кои се многу вешто направени, а на кои се гледаат дел од каменоломот и од неговите раководители. Каменот од подножјето се товарел во вагони што формирале композиција што ја влечела мала локомотива со колосек 0,60, но треба да се посочи и на фактот дека пред тоа, вагоните низ градот се движеле по шини со коњска влеча. Некои од вагоните на ова вовче, кои биле со коњска влеча, ги користеле и службениците на рудникот од Кисела Вода, за рано наутро да појдат на работа. Вовчето од рудникот се користело и за излети на граѓаните за време на Ѓурѓовден.

И коцката од плоштадот потекнувала од Кисела Вода

 

 

Пред повеќе години, постарите скопјани ми раскажуваа дека со ова вовче и со малата локомотива, повремено можеле да се превезуваат и граѓаните, особено за празникот Ѓурѓовден. Тогаш цело Скопје се собирало на прослава кај црквичето „Св. Ѓорѓи“ во Кисела Вода. Тие прослави долго се паметеле. Традицијата да се оди на излет за Ѓурѓовден кај црквичето „Св. Ѓорѓи“ во Кисела Вода, сочувана е сѐ до денес.

Постарите жители што денес живеат тука, убаво се сеќаваат на времето кога стариот рудник бил активен. Тие велат дека и по војната каменот се спуштал во подножјето, до зградата во близината, која некогаш била затвор и полициска станица. Во каменоломот работеле и затвореници. Имало специјални мајстори што ја изработувале убавата коцка и таа со вагонетките била спуштана до просторот на зградата од затворот. Дел од каменот се носел и на другиот крај од подножјето на ридот, до денешниот мал плоштад во месноста Припор, каде што се наоѓале специјалните машини за обработка на материјалот. Се произведувале и полукоцки, како и кршен камен за посипување на улиците.

Превземено од Нова Македонија.

Latest News

Богата агенда:Со кого ќе се сретнат денес Ковачевски и Османи во Софија?

Владата ја објави денешната агенда на Премиерот Ковачевски, министерот за надворешни работи, Бујар Османи и останатиот владин состав. "Вечерва заврши...

More Articles Like This