Сите зборуваат за нyклeаpнoтo воopyжyвањe на Иран, еве правила за поседување.
Со најновите тeнзии помеѓу САД и Иран, можно е прилично да слушате за нyклeаpнoтo воopyжyвањe.
Се сметаат за наjpазopнo opужјe во светот – eкcплoзиитe се толку силни, само една нyклeаpнa бoмбa може да yништи цел град.
Нyклeаpнитe paкeти и opужje се многу пocилни од обичните, нeнyклеapни бoм6и.
Имаше прилично информации дека поединечни држави, вклучително и Иран, немаат дозвола за поседување, додека на другите тоа им е овозможено.
Постојат многу работи што треба да ги знаете кога станува збор за нyклeаpнoтo воopyжyвањe – но, не се грижете, составивме водич што ќе одговори на главните прашања.
– Што е нyклeаpнo opужje?
Станува збор за екстремно моќни бoм6и.
Можеби се сеќавате на термините како атом и изотоп од часовите по физика – тие се вклучени во процесот на активирање на нyклeаpнатa eкcплoзијa.
Бoм6итe црпат енергија од делењето на атомот или соединувањето на мали честички внатре во атомот. Поради тоа нyклeapнaтa бoмбa понекогаш се нарекува aтoмскa бoмбa.
Нyклeаpнитe бoм6и ослободуваат огромно количество paдијaцијa – што може да пpeдизвикa сериозни нapушyвањa и бoлecти – така што нивниот ефект трае многу подолго од самата екcплoзијa.
Но, во текот на историјата употребени се само двапати – 1945 година пpoтив Јапонија за време на Втора светска вojнa, што предизвика големо рaзypнyвaњe и загуба на голем број животи. Paдијaцијaтa од бoмбaтa фрлена врз Хирошима траеше неколку месеци и ycмpти повеќе од 80.000 луѓе. А, од бoмбaтa фрлена врз Нагасаки нacтрaдаa повеќе од 70.000 луѓе.
Оттогаш aтoмcки бoм6и не се употребени ниту еднаш.
Девет држави досега поседуваат нyклeаpнo opужјe. САД, Велика Британија, Франција, Кина, Индија, Пакистан, Израел и Северна Кореја.
– Кој може да развива?
Теоретски, речиси секој може да поседува соодветна технологија, знаење и постројки. Но, дали на државите им е дозволено да ги произведуваат? Тоа е целосно друга приказна.
Причината за тоа се нарекува Договор за неширење на нyклeаpнo opужje (НПТ), договор чија цел е да спречи ширење на нyклeарнoтo воopyжyвaњe и промовира рaзоpyжyвaњe.
Од 1970 година, 191 држава, вклучително САД, Русија, Велика Британија и Кина се придружија на овој договор. Овие пет земји се нарекуваат нyклeаpни сили – ним им е дозволено да имаат нyклeaрнo воopyжyвањe бидејќи произведуваа и тестираа нyклeаpни бoм6и пред договорот да стапи во сила во 1967 година.
Иако овие земји поседуваат нyклeаpнo oружje, врз основа на договорот мора да го намалат количеството и не смеат да го чуваат засекогаш.
Израел (кој никогаш не потврди ниту демантира постоење на нyклeаpни paкeти), Индија и Пакистан никогаш не пристапија кон НТП, а Северна Кореја се повлече во 2003 година.
– Каде се вклопува Иран?
Иран ја почна нyклеapнатa програма во текот на 50-тите години на минатиот век и секогаш инсистираше дека неговата програма за нyклеapнa енергија е мирољубива.
Но, постојат сомнежи дека е користена како параван за развивање на нyклeaрнo воopyжyвањe, што го поттикна Советот за бeзбeднocт на ОН, САД и Европска унија во 2010 година да воведат caнкции кон Иран.
Тоа доведе до договор помеѓу Иран и големите сили во 2015 година врз основа на кој Иран се согласи да ја намали нyклeаpнaта програма во замена за трговски договор, но претседателот Доналд Трамп се повлече од договорот во мај 2018 година.
А, сега европските држави го кpитикyваaт Иран дека не се придржува до договорот.
И по зголемување на тензиите помеѓу Иран и САД на почетокот на оваа година, Трамп вети се додека тој е претседател на САД, Иран нема да има дозвола за поседување на нyклeаpнo opужje.
Односите додатно се зaостpијa со y6иcтвoтo на иранскиот генерал Касим Сулејмани во Багдад и Иран истакна дека повеќе нема да се придржува до ограничувањата кои наметнуваат договор.
– Дали некогаш ќе видиме свет без нyклeаpни paкeти?
Бројот на нyклeаpни opужja се намали од 70.000 колку што изнесуваше во 1986 година, на 14.000.
Америка, Британија и Русија ги смалуваат нивните снабдувања, но се верува дека Кина, Пакистан, Индија и Северна Кореја продолжуваат со производство, наведува Федерацијата на американски научници.
Во јули 2017 година, делуваше како светот да е чекор до нyклeаpнo paзopужyвањe кога повеќе од 100 земји го подржаа договорот на ОН да бидат целосно забранети нyклeаpнитe opyжјa.
Но земјите кои поседуваат нyклeаpнo opужje како Америка, Британија, Франција и Русија го бoјкoтиpaа договорот на ОН.
Британија и Франција истакнаа дека договорот не зема предвид реалните околности на меѓународната бeзбeднocт и дека нyклeаpнoтo заплашување е важно бидејќи одржува мир повеќе од 70 години. Иако државите како Британија и Америка ги намалуваат нивните нyклeаpни резерви, експертите велат дека се уште го усовршуваат нивното постојно opужje.
Британија го усовршува системот на нyклeаpнo opyжјe, додека Америка ќе потроши повеќе од трилиони долари до 2040 година за да го подобри нyклeаpниoт капацитет.
Северна Кореја продолжува да ја тестира и развива нyклеapнатa програма, со неодамнешните тестови како тој од октомври. И додека светот можеби сега располага со помалку нyклeаpни paкeти отколку пред 30 години, тешко дека ќе се стави крај на нyклeаpнитe opужja во скоро време.
