INFOMAX.MK

Запирањето на испораките на гас за Полска и Бугарија ги принуди другите земји од ЕУ што поскоро да го заменат гасот од Русија со гас од други извори. Дојче веле дава преглед на тоа како некои земји се обидуваат да се справат.

Ако ништо не се промени и Москва инсистира да го плаќа гасот во рубљи – и тоа речиси сигурно ќе биде затоа што во спротивно руската валута би пропаднала – тогаш лесно може да се случи другите земји да не добијат руски гас.

Згора на тоа, овој понеделник ЕУ ќе размисли дали плаќањето преку банката Гаспром во евра е исто така кршење на санкциите воведени против Русија. Ако членките на ЕУ се согласат дека е така, тогаш веќе никој нема да смее да купува руски гас.

Колку членките на ЕУ се воопшто подготвени за криза од ваков обем?

Италија

По волумен и со 11,4 милијарди кубни метри гас, колку што увезла во 2021 година, Италија е на второ место меѓу европските купувачи на руски гас. Ова треба да заврши до средината на следната година, но увозот на гас од Русија треба да се преполови во наредните месеци. Веќе се потпишани нови договори со Ангола, Република Конго и Алжир, а Италија е поврзана со Трансмедитеранскиот гасовод, кој носи гас од Северна Африка. Рим бара и други понудувачи, како Катар, Мозамбик и Азербејџан.

Гасот од Ангола треба да пристигне во течна форма. Италија веќе има три терминали за ЛНГ и се брза со проширување на капацитетот. На Сицилија следната година би требало да се отвори уште еден терминал. Покрај тоа, Италија повикува на драстични заштеди на енергија. „Сакаме мир или клима уреди? Италијанскиот премиер Марио Драги ги прашува своите граѓани. Владата донесе и уредба според која разладувањето на јавните простори следното лето може да се постави на најмалку 25 степени, а греењето следната зима на 19 степени. Како што пресмета владата, ова може да заштеди до 4 милијарди кубни метри гас годишно.

Грција

Атина сака да стане центар за снабдување со гас низ целиот Балкан во блиска иднина. Таа ја има оваа амбиција одамна и всушност нејзината првобитна желба беше да ја намали зависноста од гасот што минува низ Турција, но сега тоа е средство против увозот од Русија. За оваа цел требаше да послужи Трансјадранскиот гасовод, недовршеното поврзување на излезот за Бугарија и новиот испуст за Северна Македонија.

Уште пред војната во Украина, Грција одлучи да го прошири и модернизира терминалот за ЛНГ на Ревитус во близина на Атина, кој делумно ја снабдува грчката мрежа со гас. Другите пристаништа, Коринт и Александрополи, исто така треба да го прошират својот капацитет.

Грција досега покриваше околу 30% од потрошувачката на гас од Русија, иако не многу – околу 1,6 милијарди кубни метри годишно. Веќе оваа година, две третини од тој увоз треба да се заменат со алтернатива како што е гасот од Азербејџан. На подолг рок, тие сакаат да истражат можни наоѓалишта на гас на своја територија и под вода за да бидат независни.

Грција, исто така, беше првата што понуди помош за Бугарија. Гасот што пристигнува течен во грчко пристаниште може да се испорача веднаш, а насоката на протокот на гас може да се смени преку гасоводот Турски тек, кој носи руски гас до Грција, Турција и Бугарија. Итно се работи и на завршување на врската меѓу Грција и Бугарија, која треба да биде завршена до јуни. Претпоставката е дека конечно треба да успее: овој гасовод се гради веќе 11 години.

Грчката влада е свесна дека рускиот гас може да биде запрен на крајот на мај доколку не ја плати сметката, која потоа пристигнува во рубли. Атина вели дека се подготвува за случајот, но не очекува тешкотии во снабдувањето. Меѓу другото, термоелектраните на гас би можеле привремено да се напојуваат со дизел.

Полска

Исто како Бугарија од Грција, така и Полска би ги покривала своите потреби со гас од соседните земји. На состанокот на министрите за енергетика на ЕУ овој понеделник треба да се договори солидарно решение. Полска во наредните месеци би можела да добие гас од Литванија преку гасовод кој е речиси завршен, а според регулативата за итна помош во Европската унија, а доколку и е потребна итно, гас може да доаѓа и од Германија. Тоа всушност би било доста бизарно бидејќи добар дел од германскиот гас сè уште доаѓа од Русија.

Но, складиштата за гас во Полска се полни речиси три четвртини, а владата на Варшава е подготвена за конфликт. До крајот на април тие треба да станат целосно независни од гасот од Русија, вели премиерот Матеуш Моравјецки. „Благодарение на нашата претпазливост, не може да ни се закануваат со уцени. Пред се, тој се пофали со изградбата на балтичкиот гасовод, кој од октомври ќе носи гас од Норвешка, од каде во иднина ќе пристигнува најголемиот дел од гасот во Полска.

Всушност, Полска долго време сака значително да го намали увозот на гас од Русија, а голема улога игра и полскиот „енергетски император“ Пјотр Наимски, кому независноста на неговата татковина од Русија му е витална желба. Подготвени сме, можеме да останеме смирени“, изјави пратеникот за полското радио. Тој со години планира сè и се залагаше за изградба на огромен терминал за ЛНГ во близина на Швинујши, Северниот гасовод и нова врска со Литванија.

Полска, исто така, сака да стане центар за снабдување со гас за соседните земји. Сега се убедени дека биле во право.

Унгарија

Љубезноста на унгарскиот премиер кон Кремљ, дури и кога целата Унија е на нозе, во голема мера се заснова на фактот дека таа е практично целосно зависна од гасот и нафтата од Русија. Оваа љубезност оди дотаму што Орбан не гледа проблем во тоа и што Будимпешта упорно ги отфрла санкциите на Европската унија против Русија во областа на енергетиката.

Франција

Оваа земја, далеку од Русија, покрива само 20% од својата потрошувачка со руски гас, поради што францускиот претседател е склон на најстроги санкции за рускиот извоз на енергија. Но, 20% не е толку малку, а со децении се зборува само за гасовод до Шпанија, од каде гасот би можел да доаѓа од Алжир или во течна форма од шпанските терминали.

Литванија

Поради повеќе причини, рускиот гас одамна е трн во око на земјата, а како прва членка на Унијата целосно престана да купува гас од таа земја. Оттогаш, земјата се снабдува со течен гас, првенствено од Норвешка, кој стигнува до својот пловечки терминал за ЛНГ во близина на Клаипеда. Капацитетите се значително повисоки од потрошувачката во таа земја, така што може да ги снабдува и соседните земји, соопшти Владата.

Германија

Најважната линија за снабдување со гас од Русија до Германија е гасоводот Северен тек 1, кој ги заобиколува Полска, Белорусија и Украина.

Германија нема и не може веднаш да се откаже од гасот од Русија. Освен тоа, според постоечките договори, таа се обврза да го плати договорениот гас дури и ако не го земе, до 2030 година, околу 35%, но тој гас и е потребен на германската економија.

Канцеларот Олаф Шолц исто така предупреди дека без него ќе бидат загрозени цели гранки на економијата, а целосната суспензија секако ќе значи рецесија. Ситуацијата е сериозна, но Германија се обидува да се подготви за најлошото: министерот за економија Роберт Хабек, исто така, вели дека складиштата за гас систематски се полнат и дека сега се отприлика полни како што беа пролетта 2017 година – многу пополни отколку што беа во периодот на почетокот на војната во Украина.

Ова намалување на зависноста од рускиот гас веќе е постигнато првенствено преку увоз на течен гас, но потребен е многу поголем капацитет за да се прими вака пристигнатата енергија. Целта на германскиот министер за економија е уделот на гасот од Русија да се намали на 10% до летото 2024 година, а министерот веќе посети голем број земји – Катар, Дубаи и Норвешка за да ја договори потребната испорака.

Но, проблемот се терминалите за течен гас (ЛНГ). За да бидат подготвени што побрзо, Германија се одлучи за таканаречените „пловечки терминали“ каде течниот гас веднаш се враќа во гасовита состојба. Ваквите пловечки единици за складирање и регасификација (FSRU) се многу ретки, но Германија обезбеди три такви пловечки докови.

Најмалку две, а веројатно и три

Извесно е дека во рок од една година ќе има две пристаништа за прием на течен гас, во Вилхелмсхавен и во Брунсбител. Зад првата е компанијата за производство на електрична енергија Унипер од Дизелдорф, зад проектот во Брунсбител, на устието на Елба, се енергетскиот гигант RWE од Есен и холандскиот снабдувач Гасуние, со поддршка од германската државна банка за обнова и развој KfW.

Исто така, постои план за трет терминал за ЛНГ во Стаде во близина на Хамбург, поддржан од белгиската Fluxys, хемиската групација Dow, швајцарскиот инвеститор Partners Group, пристаништето во Хамбург и поморската логистичка компанија Buss Group, но сè уште нема германска поддршка.

Сè треба да оди многу брзо: веќе следниот четврток, министерот за економија Хабек ќе го отвори почетокот на изградбата на терминалот во Вилхелмсхавен. Најдоцна на почетокот на 2023 година и од тоа пристаниште треба да пристигне гас до германските потрошувачи.

Со текот на времето ќе изгледа поинаку

Германскиот министер за економија, како политичар на Партијата на зелените, смета дека земјата не може да остане на ова фосилно гориво, особено што електраните на јаглен сигурно ќе останат подготвени за производство на електрична енергија подолго од планираното, дури и ако се поштетни за климата отколку топлинските гасни електрани. Но, во Вилхелмсхафен ќе потпише и договор со надлежниот министер за надградба на пристаништето во „чист енергетски центар за Германија“, со други зборови, да прима и преработува „зелен“ гас како што е водородот.

Но, за сето ова ќе биде потребно време, а односите во Европа стануваат се понапнати од недела во недела.