ЕУ сака да ја заврши ерата на националните вета – но тоа е комплицирано!

Брисел поднесе бројни законски предлози отпорни на вето за да го надмине постојаното противење од Унгарија и Словачка, пишува EURONEWS.

Експертите велат дека стратегијата е политички и правно ризична. Но, дали стана неизбежна?

На критичниот самит претходно овој месец, европските лидери се свртеа кон алатка што би изгледала незамислива само неколку месеци претходно за да го прекинат ќорсокакот: издавање заеднички долг поддржан од заедничкиот буџет за да се одржи Украина додека беснее војната. Трикот? Ја заобиколи потребата од едногласност меѓу земјите-членки, собирајќи ги оние што сакаа да работат заедно, додека ги држеше Унгарија, Словачка и Чешка надвор од договорот како услов за тој да продолжи.

Со тоа, ЕУ не само што успеа да обезбеди 90 милијарди евра за Украина за 2026 и 2027 година, како што вети, туку и покажа нов пат напред – пат каде што барањето за едногласност повеќе не треба да ги попречува коалициите на оние што се волни. Тоа е ништо помалку од извонредно за унија често ограничена со едногласно донесување одлуки.

Исто така, гради тема што добива на интензитет во Брисел e наоѓање алтернативи за заобиколување на националните вета, особено кога ги користи Унгарија, која го направи своето право на вето централен дел од својата политика во Брисел кога станува збор за Украина – од нејзиното финансирање до кандидатурата на Киев за влез во ЕУ.

За помошта за Украина од 24-те земји, заобиколувајќи ги Будимпешта, Прага и Братислава, ЕУ го наведе принципот на „засилена соработка“ како што е предвидено во нејзините договори. Тоа е само најновото правно решение на кое Брисел се обрати за да го прекине застојот. Неодамна, го искористи и членот 122 од договорите, одобрен со квалификувано мнозинство, за да ги задржи руските замрзнати средства што се чуваат во Европа заклучени на неодредено време во ЕУ.

Додека членот 122 е формулиран во договорите како средство со кое се решаваат сериозни економски кризи, планот да се искористи истиот за да се отклучи финансирањето за Украина беше јасен начин да се заобиколат непослушните земји-членки. Тоа е уште еден пример за стратегија што блокот сè повеќе ја користи за да ги заобиколи ветата за прашања каде што постои речиси консензус, пристап кој почнува да дава резултати – но не без ризици.

„Гледаме директна посветеност од страна на раководството на ЕУ да се обиде да ги заобиколи потенцијалните вета што доаѓаат од Унгарија и Словачка и да ги стави важните одлуки врз основа на гласање со квалификувано мнозинство“, изјави за „Еуроњуз“ Даниел Хегедус, регионален директор на Германскиот Маршалов фонд. „Од друга страна, не мислам дека ова е непробојно. Ниту правно ниту политички.“

Проблемот со Унгарија

Според списокот составен од предавачот на Универзитетскиот колеџ во Лондон, Михал Овадек, од 2011 година, во ЕУ се употребени вкупно 46 вета од 15 земји-членки за 38 прашања. Унгарија стави вето на предлозите на ЕУ повеќе од која било друга земја-членка во поновата историја, со вкупно 19. Полска е на второ место со седум вета, додека Словачка, која исто така често беше во насловите низ Европа поради контроверзните одлуки на премиерот Фицо, блокираше две одлуки, обете оваа година.

Унгарија стави вето на значителен број заеднички изјави за надворешна политика, но исто така блокираше предлози за давање конкретна поддршка на Украина и започнување формални преговори за пристапување во ЕУ со Киев. Резултатот е дека повеќето изјави на ЕУ за поддршка на Украина се издадени во име на ЕУ-26, со исклучок на Унгарија. Ова не го менува фактот дека сите земји-членки можат да стават вето на одлуките на кои е потребна едногласност за големи промени во политиката.

Микулаш Џуринда, претседател на тинк-тенкот „Мартенс центар“ и поранешен премиер на Словачка, за „Еуроњуз“ изјави дека лидери како германскиот канцелар Фридрих Мерц и францускиот претседател Емануел Макрон сега ги поддржуваат промените во правилата за гласање во блокот. Но, секој таков потег би барал промена на договорот, на што веројатно ќе се спротивстави Унгарија – а потенцијално и други земји-членки. Сепак, бидејќи систематската употреба на правото на вето претставува проблем за ЕУ ​​со години, Брисел сега бара покреативни решенија.

Дипломат од ЕУ, кој разговараше со „Еуроњуз“ под услов да остане анонимен, рече дека Европската комисија сега намерно ги структурира своите предлози за да избегне барање едногласна согласност од земјите-членки. Еден обид да се заобиколи веројатното вето од Словачка и Унгарија се случи во мај оваа година со презентацијата на мапата на патот REpowerEU, пакет дизајниран за постепено укинување на увозот на фосилни горива од Русија до 2027 година.

Во 2022 година, ЕУ воведе санкции врз увозот на руска нафта по целосната инвазија на Москва во Украина, но Унгарија и Словачка добија исклучоци. Овој пат, Европската комисија одлучи целосно да ги укине руските горива и покрај противењето на Будимпешта и Братислава. За да го направи ова, блокот се одлучи за стратегија без вето: самата мапа на патот не е правно обврзувачка, но законодавството за намалување на увозот на нафта и гас ќе биде усвоено со квалификувано мнозинство во Европскиот совет. Унгарија и Словачка ќе бидат обврзани да се откажат од рускиот гас против нивна волја.

Двете земји веќе сигнализираа дека ќе ја тужат ЕУ и ќе побараат поништување на мерката.

„Ова не е прв пат ЕУ да ги прекласификува мерките кои не можеа да добијат доволно поддршка за да бидат означени како санкции“, рече експертот за меѓународно право Тамас Латман. „Ова е на дневен ред со години: ако мерките не можат да се наметнат врз набавката на руски суровини со режими на санкции на кои им недостасува консензус, тие можат да се прекласификуваат како надворешна трговија или нешто друго, и тоа станува надлежност на ЕУ“, изјави Латман за подкастот Пиркадат.

Извор во Европската комисија изјави за Euronews дека Европа би можела да го заобиколи и противењето на земјите-членки со усвојување модел сличен на Коалицијата на волјата, група земји со слични размислувања кои се подготвени да ја поддржат Украина. Поранешниот претседател на Европската централна банка, Марио Драги, многу влијателен глас во европската дебата, се залага за овој модел, нарекувајќи го „прагматичен федерализам“, бидејќи политичките услови за вистинска, федерална унија во моментов не постојат во ЕУ.

ЕУ виде многу примери за тоа како земјите со слични размислувања можат да напредуваат заедно преку доброволна соработка, меѓу нив и Шенгенскиот проект и разни иницијативи во миграцијата и финансиите. Овој метод е политички најприфатливата опција за земјите од блокот кои се помалку склони кон тоа, а ЕУ веќе функционира како организација со повеќе брзини. Моделот на Коалицијата на волјата може да се примени и за прашања надвор од Украина, проширувајќи се на одбраната и финансиите.

Шефицата на Меѓународниот монетарен фонд, Кристалина Георгиева, исто така зборуваше во прилог на тоа во интервју за „Еуроњуз“, осврнувајќи се на тоа како корисен формат кога не може да се постигне едногласност и покрај напорите во добра намера.

Проширување на Европската Унија

Една област каде што квалификувано мнозинство би можело да игра одлучувачка улога е проширувањето на ЕУ. Секогаш е потребна едногласност за да се одобри почетокот на пристапните преговори и да се отвори секое преговарачко поглавје. На самитот во декември 2023 година, Орбан познато го тргна ветото на пристапните преговори на Украина откако ја напушти просторијата на лидерите на пауза, додека другите земји-членки го одобрија потегот.

Но, оттогаш, тој го блокира отворањето на преговарачките поглавја, попречувајќи ги пристапните преговори. Порано оваа година, претседателот на Европскиот совет, Антонио Кошта, предложи измена на правилата за проширување за да се забрза процесот, елиминирајќи ја едногласната одлука потребна за секое поглавје. Но, промените ќе бараа промена на договорот, а унгарскиот премиер брзо ја отфрли идејата на неформалниот самит во Копенхаген во октомври. Во моментов, ЕУ ја забрзува техничката работа на преговарачките поглавја, со цел поголемиот дел од работата да биде завршена откако ќе се даде политичко одобрение. Комесарот за проширување, Марта Кос, изјави за „Еуроњуз“ на водечкиот самит на ЕУ дека Украина е „технички подготвена“ да ги отвори кластерите и дека блокот треба да биде креативен во наоѓањето решение за тоа.

Но, како што стојат работите, освен ако правилата не се променат или Орбан не може да биде убеден, обидот на Киев да се приближи кон ЕУ ќе биде заглавен во неизвесност. Сепак, некои експерти предупредуваат дека заобиколувањето на спротивставените земји-членки во бројни различни области би можело да се врати како бумеранг на ЕУ.

Унгарија и Словачка веќе сигнализираа дека ќе го оспорат постепеното укинување на руските горива во рамките на REPowerEU откако ќе биде одобрено законодавството. Комисијата се соочува со истите ризици во врска со користењето на Член 122 за продолжување на замрзнувањето на руските средства; според Хегедус, Унгарија има шанса да ги добие тие случаи.

Сите земји-членки во одреден момент се заканија дека ќе го искористат своето вето во Советот. Тоа исто така служи како изедначувач помеѓу помалите и поголемите земји-членки, бидејќи гарантира дека членовите од која било големина имаат еднаква моќ на преговарачката маса. „Ветото е последната линија на одбрана на виталните интереси“, рече Латман. „Секој случај на заобиколување доведе до низа нови проблеми, честопати нефункционалност или дискредитирање на самиот систем.“

Извор: EURONEWS

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Save