Матанов: Не летајте, не Ви признаа македонска туку охридска црква, не се спомнува никаков македонски идентитет

Признавањето на МПЦ како Охридска архиепископија од страна на Вселенската патријаршија е чисто геополитичко прашање. Но, тоа значи и афирмирање на неговиот бугарски карактер и нема врска со признавање на македонскиот идентитет и идентитет.

Тврдењето на Руската православна црква (РПЦ) дека епархиите имаат јурисдикција над Српската православна црква (СПЦ) е удар за Бугарската православна црква (БПЦ) и нејзината неактивност.

Ова во интервју за БГНЕС го вели историчарот проф. Христо Матанов, автор на бројни студии и монографии, меѓу кои и „Од Галиполи до Лепанто. Европа, Балканот и Отоманската инвазија (1354-1571)“, директор на Дирекцијата за религии при Советот на министри (април 1993 – октомври 1996 година).

На 9 мај, Синодот на Вселенската патријаршија го отстрани 55-годишниот раскол против Македонската православна црква и одлучи да воспостави канонска и евхаристиска заедница меѓу македонските епископи, свештеници и народот. Тоа практично значи дека Вселенската патријаршија ја признава МПЦ како Охридска архиепископија. Во својата одлука, Вселенската патријаршија го исклучува терминот „македонски“ и сите други деривати на зборот „Македонија“.

„Усвоената одлука покажува дека Вселенската патријаршија подлежи на геополитичката ситуација што ја создаде“, рече проф. Матанов. „Знаеме дека вселенскиот патријарх е поддржувач на отцепување на делови од Московската патријаршија, затоа е поддржувач на Украинската патријаршија и истовремено противник на најголемата православна црква – Московската патријаршија. Вселенската патријаршија едноставно одговара на непријателството кон Московската патријаршија“.

Од друга страна, според професорката, колку што може да се процени од донесената одлука, таа ја признава Охридската архиепископија како што била призната во XI век од Василиј II.

„Сепак, треба да се забележи дека признавањето на црковна институција од страна на световната власт, како што е Охридската архиепископија, генерално е неканонско и предмет на дискусија.

Според Христо Матанов, целосно македонско е толкувањето дека со признавањето на Охридската архиепископија без томос и автокефалност, Вселенската патријаршија (ВП) всушност ја признава МПЦ.

„Ако одиме по нивната логика (на Македонците – ред. Забелешка), тоа значи дека Охрид е Јустинијана Прима – во центарот на Скопје има споменик на Јустинијан, многумина би се запрашале зошто.

Одговорот е затоа што, според нив, Јустинијан е од македонските земји. Но, археолошките наоди покажаа дека Прима Јустинијан е на сосема друго место, а не во Македонија. Во ова има логика само од нивна гледна точка, не од наша. Првичното признавање на Охридската архиепископија значи афирмирање на нејзиниот бугарски карактер, бидејќи Василиј II, бугарскиот император атентатор, кого тие не сакаат да го признаат како таков, издаде повелба со која сака да ја замени уништената Бугарска патријаршија со автокефална црква наречена Охрид.

Значи, ова во никој случај не е признавање на нивниот идентитет и идентитет, особено од човек со грчки идентитет како Вселенскиот патријарх“.
За ставот на Бугарската православна црква по одлуката на Вселенската патријаршија, професорот Матанов рече: „Ништо во црквата никогаш не е брзо. Треба да размислите, судете. Ставот што мислам дека БПЦ треба да го држи е дека Охридската архиепископија е продолжение на Бугарската православна црква и дека на овој начин не се признава ниту еден македонски идентитет. Нивните тврдења за такво нешто се филетизам – односно црквата е идентитетот на еден народ.

Тврдењето на РПЦ дека јурисдикцијата над епархиите и припаѓа на Српската црква не е толку руско-српска унија против Бугарија колку што следи логиката на противењето на Вселенската патријаршија, смета професорот. Но, во заднина, ова може да се протолкува како удар врз БПЦ, особено во нејзината позиција „не прави ништо за тоа“.

„Кога Македонската црква рече „биди црква-мајка“, не направи ништо, односно ги следеше црковните правила, како што тоа го правеше Московската патријаршија. Тогаш на кого да му се лутиме? Меѓутоа, во својата суштина, оваа изјава е обид да се зачува црковната јурисдикција, исто како што Москва сака да ја зачува над Украина, а Белград да ја зачува над Македонија – геополитичка игра на конфронтација меѓу Московската и Вселенската патријаршија.

На прашањето на БГНЕС што се случува со комисијата формирана на Светиот синод на БПЦ по барање на МПЦ пред години да ја прогласи Бугарската православна црква за мајка црква, професорот Матанов одговори: „Постои едно правило. во црквата: ако не сакаш да направиш нешто, формирај комисија. Оваа комисија не направи ништо друго освен да ги советува македонските владици да ги почитуваат црковните правила. Да ги почитувавме црковните правила немаше да добиеме црковна независност, а православниот свет воопшто немаше да се подели на помесни цркви. Тие го следат она што го кажува Московската патријаршија и вртат грб на она што го вели Вселенската патријаршија“.

За жал, и во овој спор, македонската страна повторно се обидува да ги искриви фактите и да го толкува она што се случува според нивниот наратив, заклучува историчарот.

„Од македонска страна можат да протолкуваат дека Самоил не е Бугарин, дека Василиј не е бугарски убиец или дека Јоаким Карчовски е Македонец. Но, не смееме да заборавиме дека и црковната и световната историја се засноваат на факти, а не на претпоставки.

Според Христо Матанов, овој црковен спор нема да влијае на тековните преговори меѓу двете влади за укинување на ветото, бидејќи одлуката не се заснова на црковни разлики.

А тие како такви, како што кажав, се чисто геополитичко прашање“, го потврди својот став, професорот Матанов.