Палер Македонија и МАТ: Се восхитувавме на овие наши авиони, денес станавме мизерија

Целта на Меѓународниот ден на цивилното воздухопловство кој се слави на 7 декември е да помогне во генерирање и зајакнување на светската свест за важноста на меѓународната цивилна авијација за социјалниот и економскиот развој на државите и за единствената улога на ИКАО во помагањето на државите да соработуваат и да реализираат вистински глобален брз транзит мрежа во служба на целото човештво.

Бидејќи ООН и светските нации сега ја усвоија Агендата 2030 и започнаа нова ера во глобалниот одржлив развој, важноста на авијацијата како мотор на глобална поврзаност никогаш не била порелевантна за целите на Конвенцијата во Чикаго да се погледне кон меѓународниот лет како фундаментален овозможувач на глобалниот мир и просперитет.

На секои пет години, совпаѓајќи со годишнините на ИКАО (2014/2019/2024/2029 / итн.), Советот на ИЦАО воспоставува специјална годишнина за Меѓународниот ден на цивилното воздухопловство. Помеѓу овие годишнини, претставниците на Советот избираат единствена тема за целокупниот период од четири години.

Советот одлучи дека од сега до 2023 година, темата ќе биде: „Унапредување на иновациите за глобален развој на авијацијата“.

Ние повеќе години имаме Агенција за цивилно воздухопловство. Оваа агенција има потпишано неколку значајни национални и меѓународни договори и работи во согласност со светските регулативи.

Меѓутоа, Македонија е една од ретките земји кои нема свој авиопревозник. Тоа е жално, посебно сега кога технологијата е напредна, а патувањето максимално олеснето.

Но, ние имавме две национални авиокомпании во минатото, едната е МАТ- Македонски аеротранспорт, а другата Палер Македонија. И двете згаснаа по неколку години работење.

Палер Македонија беше првата македонска авиокомпанија. Таа се формираше во 1991 година, неколку месеци пред осамостојувањето на Македонија. Нејзино седиште беше Меѓународниот аеродром Скопје. Опстои само неколку години и својот пад го бележи во 1996 година поради економски и политички причини.

Компанијата низ своето постоење работела со петнаесетина летала од кои еден Фокер 100  кој се сруши во 1993 година неколку секунди по полетувањето од аеродромот во Скопје. Компанијата во текот на своето постоење летала на одредишта во Европа, вклучително и Москва.

Инаку, својата работа ја започнува со Туполев Ту-154 летало, а подоцна изнајмува и Фокер Ф-28 и Фокер 100.

И по избувнувањето на Босанската војна, Палер повеќепати дневно имаше летови до Сараево, помагајќи им на бегалците од војната. Во еден таков случај во јуни 1992 година кога требало да се затвори Меѓународниот аеродром Сараево, авион на Палер го направил последниот лет пред затворањето на аеродромот. При полетувањето биле испукани неколку истрели кон авионот, но без последици и штети.

За време на Југословенските војни, Палер Македонија учествувал во класифицирана задача на македонските безбедносни служби за извлекување на триесетина македонски војници кои останале заробени во касарни во Хрватска по борбените дејствија за осамостојување на земјата. Еден авион Антонов АН-24 летал од Будимпешта до Охрид во наводно комерцијален лет на кој патувала туристичка група, тоа всушност биле војниците. Поради тајноста на задачата, ниту екипажот на авионот не знаел дека ќе превезува војници.

МАТ или Македонски аеротранспорт е основана е во 1994 година. Компанијата леташе на одредишта во Европа. Во текот на своето постоење користеше вкупно 16 летала. Престана со работа во 2009 година. Иако беше доста успешна, бележи неколку негативни настани. Во декември 2008 година ѝ е забранет влез во воздушниот простор на Германија и Италија поради неплатени давачки во периодот од 1999 до 2005 година. Со тоа таа ги губи одредиштата до Берлин, Диселдорф, Хамбург и Рим.

Грција исто така ѝ забрани влез на МАТ во нејзиниот воздушен простор, но поради политички причини околу спорот за името Македонија. Ова сепак било решено до одреден степен со договор во 2009 година, кога на авиопревозниците од двете земји им било дозволено да влегуваат во воздушните простори, но според истиот македонските авиопревозници не можеле да слетуваат на аеродромите во Грција.

Во 2009 година раководството на МАТ отпуштило дури 70 од вкупно 180 вработени. Во март истата година српскиот национален авиопревозник Јат Ервејс ги соопштил за своите намери да ги преземе поголемиот дел од акциите на МАТ. Компанијата го губи својот Сертификат за авиотранспорт и на првиот ден од месец септември 2009 година престанува со работа.

Инаку, авиокомпаниите ширум светот трпат најголеми штети поради пандемијата со коронавирус.