Расте притисокот врз Москва: Руската рубља паѓа

Руската централна банка нагло ги зголеми каматните стапки на итен состанок и посочи дека е можно уште едно покачување, но не успеа да го промени падот на рубљата во услови на една од најголемите загуби на валутата во последно време.

Референтната каматна стапка е зголемена на 12 отсто од 8,5 отсто, што е второ последователно зголемување и најостро по почетокот на руската инвазија на Украина пред речиси 18 месеци. Итниот состанок беше свикан откако рубљата накратко се искачи над 100 за долар за прв пат од март минатата година.

Рубљата поскапе по објавувањето на курсот. Неговата вредност утрово беше нешто помала од 97 за долар. Сепак, оваа валута има една од трите најлоши перформанси во економиите во развој оваа година, со загуба од околу 25 проценти.

Остриот пад на рубљата ја фрли централната банка во центарот на вниманието на јавноста, среде сè пожестоката дебата за тоа како да се управува со економијата погодена од намалувањето на приходите од извозот и изолирана од меѓународните финансиски пазари. Дури и со стапките кои сега се највисоки во последната година, пазарот не се промени многу, пишува „Блумберг“.

Експертите велат дека растот на руските воени трошоци и падот на заработката од извоз го зголемија притисокот врз рубљата, која веќе трпеше од западните санкции и зголемениот одлив на капитал од земјата.

Економски притисок врз Москва
Овој пад речиси го „укина“ растот на рубљата минатата година, кога почетокот на инвазијата беше проследен со нагло поскапување на нафтата и гасот. Руската централна банка објави, објавувајќи го итниот состанок во понеделник, дека падот на вредноста на валутата не претставува закана за финансиската стабилност на земјата.
Сепак, овој пад се забрза во последните неколку недели, зголемувајќи го економскиот притисок врз Москва откако западните санкции го ограничија протокот на капитал, а европските земји се одвикнаа од руските енергетски резерви, што го намали приходот што Русија го добива од продажбата на нафта, пренесува ФТ.

Домашната економија е поттикната од владините трошоци за одбрана и социјални обврски, како што се плаќањата што ги добиваат семејствата на војниците убиени на бојното поле во Украина. Сепак, ова го зголеми и буџетскиот дефицит, притискајќи ја валутата надолу.

Зголемувањето на потрошувачката доведе до зголемување на годишниот увоз од 20 отсто во првата половина од годинава.

„Многу малку валута влегува во земјата. Увозот се врати на предвоените нивоа, само сега ги увезуваме сите производи за широка потрошувачка и индустриски производи од Кина, Турција, Централна Азија и Емиратите, а не од Запад. Сè уште треба да платите во некоја валута, но никој не сака тие да бидат рубљи“, изјави за ФТ Милов, поранешен заменик-министер за енергетика, кој сега е протеран противник на Кремљ.

Помош во финансирањето на војната
Падот на рубљата се забрза по јунскиот удар на Евгениј Пригожин и неговата платеничка група Вагнер, што доведе до тоа Русите да префрлаат пари на странски сметки.

„Руската рубља сè уште бара соодветен долгорочен девизен курс за воени санкции. Без контрола на капиталот, шпекулантите би дале лоша прогноза минатата година“, изјави за Гардијан, Јанис Клуге, истражувач во германскиот институт за меѓународни и безбедносни прашања.

Економскиот советник на Путин, Максим Орешкин, во текст за агенцијата Тас, призна дека слабата рубља има „негативен ефект врз реалниот доход на населението“, но во исто време рече дека Москва очекува валутата наскоро да се врати на својата претходна состојба.

„Сегашниот курс значително отстапи од основните нивоа и во блиска иднина се очекува негово нормализирање. Во интерес на руската економија е да има силна рубља“, пишува Орешкин во својот текст.

Минатата недела, руската централна банка презеде чекори за стабилизирање на рубљата, задржувајќи го купувањето на девизи до 2024 година „за да ја намали нестабилноста“. Сепак, овој потег не го спречи веднаш падот на валутата, што ја зголеми загриженоста кај пратениците за можноста за значително повисоки потрошувачки цени.

На краток рок, послабата рубља би можела да им помогне на властите да ги финансираат нивните тешки воени трошоци. Русија ја продава својата нафта во странска валута и сегашната берза ќе купува повеќе рубљи дома.

Дали е ова успехот на санкциите?
Со оглед на тоа дали целата оваа ситуација значи успех на санкциите што Западот ги воведе кон Русија, агенцијата АП пишува дека санкциите имаат влијание дури и ако не ја урнат економијата одеднаш.

Забележано е дека извозот е намален поради тоа што Западот ја бојкотира руската нафта, како и поради тоа што е поставена ценовна граница за незападните земји. Исто така, санкциите ги спречуваат осигурителните компании или превозниците, кои главно се од Запад, да ја ценат руската нафта над 60 долари за барел.

Сите овие мерки доведоа до фактот дека Русија мора да продава по пониски цени од вообичаеното и дека прави скапи потези како што се ангажирање „бродови духови“ кои ги заобиколуваат санкциите.

Но, фактот дека Русија во првата половина од годинава заработила 425 милиони долари само од продажба на нафта, покажува дека санкциите се уште до одреден степен се заобиколуваат. Иако е скапо и комплицирано, ако некој сака iPhone или автомобил произведен на Запад, може да ги набави.

Без разлика на сето ова, сѐ уште е рано да се каже дека руската економија е во криза, смета Крис Вифер од „Macro Advisory Partners“.

„Пониската вредност на рубљата го одразува ефектот на санкциите, но тоа не укажува на економска криза“, изјави Вифер за АП, додавајќи дека потезите на руските монетарни власти значат дека централната банка најмногу може да им каже на големите извозници кога да размена на приходи од долари во рубљи.

Дел од експертите сепак сметаат дека сето тоа нема поволно влијание врз имиџот што се создава во руската јавност кога е во прашање Кремљ, односно способноста на владата во Москва да ги држи работите под контрола, додека војната која трае веќе година и пол сѐ уште не е ни близу до крајот.

Дел од населението е песимистички настроено
Владиниот документ што го виде Ројтерс овој месец покажа дека Москва ја удвои целта за трошоците за одбрана за 2023 година на повеќе од 100 милијарди долари, третина од сите јавни трошоци.

Токму падот на рубљата и фактот што голем дел од јавните средства се трошат за финансирање на војната предизвикува незадоволство кај дел од руското население. Ова тврдење го поткрепува и тоа што неодамна во јавноста можеше да се слушне една од ретките критики на централната банка.

„Проклетата централна банка не објаснува зошто, по ѓаволите, курсот на рубљата скокна толку високо што ни се смеат во странство, бидејќи нашата рубља е една од трите најслаби валути“, рече влијателниот ТВ водител, Владимир Соловјов, минатата недела.

„Што се случува во оваа земја!? Како дојде до овој девизен курс? Ова на крајот ќе доведе до зголемување на потрошувачките цени, што ќе се совпадне со изборната кампања“, додаде Соловјов, мислејќи на руските претседателски избори закажани за март 2024 година.

Како што рече економистот Лиам Пич во изјава за „Њујорк тајмс“, се додека приоритет на руската влада е трошењето на војната, на централната банка ќе и биде многу тешко да спречи прегревање на економијата.

Тоа сè повеќе им пречи на „обичните граѓани“, особено што инфлацијата предизвикана од девалвацијата на рубљата силно ги погодува оние со ниски примања – едноставно не им се допаѓа тоа што треба да трошат повеќе пари на основни работи, како што е храната.

Иако повисоките каматни стапки ќе го забават економскиот раст, намалувајќи го одреден притисок врз цените, малку е веројатно дека владата ќе се откаже од големите трошоци за војна.

Покрај храната и основните потреби, патувањето во странство, во кое најмногу ужива малцинството во големите градови како Москва и Санкт Петербург, станува многу поскапо со послабата рубља.

„Нестабилноста на националната валута никогаш нема добар ефект. Најверојатно ќе ги погоди обичните луѓе, бидејќи сигурно ќе следи поскапување на сè. Ќе почекаме и ќе видиме“, изјави за АП, руската државјанка Дина Соловјова (51), која работи како ветеринар.

Има и такви кои се оптимисти. Николај Рубцов (20), студент од Москва, вели дека не е премногу вознемирен од падот на рубљата. Рубцов смета дека сето тоа е „привремено“, и дека работите „наскоро ќе се вратат во нормала“.