Политико: Опасна игра за Ердоган како двоен агент во војната во Украина

На чија страна сте навистина?

Ова е прашањето на кое украинскиот претседател Володимир Зеленски сигурно ќе сака да го знае одговорот кога денеска во Лавов ќе се сретне со неговиот турски колега Реџеп Таип Ердоган. Од сите членки на НАТО алијансата, Ердоган е најлизгав за своите предрасуди.

Од една страна, Зеленски има причини да му се заблагодари на турскиот лидер. Ердоган се обидува да се претстави како неутрален посредник во Црното Море меѓу Русија и Украина за да продолжи извозот на жито од блокираните пристаништа. Турска компанија – чијшто директор е зет на Ердоган – е снабдувач на беспилотните летала Бајрактар ​​кои им дадоа решителен поттик на украинските сили на бојното поле, предизвикувајќи гнев кај рускиот претседател Владимир Путин. Ердоган, исто така, го затвори Црното Море за руските поморски засилувања преку Босфорот.

Турција, од друга страна, се соочува со обвинувања дека е воен профитер, поточно како што експертите за санкции го нарекуваат „црн витез“ – земја која помага да се заобиколат меѓународните ембарга во нејзина корист. Напливот на турско-руската трговија и усвојувањето на рускиот систем за плаќање од страна на турските банки од почетокот на војната, ги поттикна шпекулациите дека Анкара ги користи придобивките од поддавањето рака на Москва додека нејзината сопствена погрешно управувана и опустошена од инфлација економија исчезнува.

Турција „е проукраинска без да биде антируска“, вели поранешниот турски дипломат Синан Јулген, висок соработник во тинк-тенкот Карнеги Европа.

Сепак, многу западни дипломати не се толку сочувствителни за двојната игра на Турција. „Не можете да бидете со двете страни во ваква војна. Тоа е членка на НАТО!“, огорчен претставник на една од земјите на ЕУ.

Во пракса, западните земји можат малку да направат. Постојат лостови кои САД и ЕУ можат да ги применат во Турција, но ризиците од нивно користење се високи. Грција веќе ја обвинува Турција за се поопасна воена саботажа со упад на борбени авиони над Егејското Море и за туркање мигранти во нејзините води. Западот, од своја страна, не сака Ердоган да се врати на своето вето за приклучување на Финска и Шведска во НАТО.

Црн Витез

Засега, Брисел и Вашингтон едноставно ги следат потезите на Анкара.

Трговската размена меѓу Москва и Анкара се зголемува. Извозот на Турција во Русија скокна од 417,3 милиони долари во јули 2021 година на 730 милиони долари во јули 2022 година. Увозот од Русија скокна од 2,5 милијарди долари во јули 2021 година на 4,4 милијарди долари во јули 2022 година. , јасно е дека Русија веќе ја престигна Кина како најголем единствен извор на турски увоз. Во периодот април-јуни 2022 година, Русија учествуваше со 17% од увозот на Турција, во споредба со 10% една година порано.

Европските компании се претпазливи за репутацискиот ризик од тргувањето со Русија, дури и кога станува збор за несанкционирани стоки. Наместо тоа, тие ја користат Турција како извозна база за снабдување на Русија. Иако ова може да покрене етички прашања, тоа не е суштинско заобиколување на санкциите.
Но, Турција работи во сива зона, велат експертите. Ако европските компании намерно извезуваат санкционирани стоки во Турција, кои потоа се препродаваат во Русија, тоа би можело да се смета како заобиколување на санкциите, вели Јан Дунин-Васовиќ, адвокат во Хјуз Хабард и Рид кој се занимава со прекугранична усогласеност и спроведување на регулаторните одредби . „Можеби нема свесно и намерно да се вклучите во активност која би била незаконска доколку директно се изврши“.

Марија Шагина, научен соработник во Меѓународниот институт за стратешки студии, забележува: „Ова е една од главните причини зошто постои проблем: додека сите се фокусираат на Кина, Турција е многу похрабра и поупорна во всушност да ја балансира таа линија помеѓу што е легално, а што незаконски“.

Поранешен висок функционер за санкции на американското Министерство за финансии рече дека Турција, која ужива привилегиран пристап до пазарот на ЕУ преку практично безтаринска унија со Брисел, има изградено репутација како водечки играч во избегнувањето на санкциите. Сепак, тој предупреди дека вистинското избегнување на санкции често не се рефлектира во официјалните трговски податоци, кои во повеќето случаи само покажуваат пренасочување на трговијата.

Покрај зголемувањето на трговијата, постои и загриженост дека Турција и помага на Русија да го заобиколи финансискиот притисок врз Москва. Претходно овој месец, Путин и Ердоган се договорија дел од нивната трговија да се врши во рубљи. Пет турски банки го усвоија и рускиот платен систем Мир, алтернатива на западниот платен систем СВИФТ, од кој се исклучени повеќето руски финансиски институции.

Дополнително на сомнежите, турскиот министер за надворешни работи Мевлут Чавушоглу исто така рече дека руските олигарси се добредојдени во Турција. Можеби како доказ за тоа, минатата недела турската агенција Anadolu објави дека Eclipse, една од суперјахтите на Роман Абрамович, поранешен сопственик на фудбалскиот клуб Челзи, била забележана на пристаништето за крстарење во Мармарис.

Самата Турција ја отфрла загриженоста на Западот и вели дека новите текови на стоки едноставно ја одразуваат промената во трговските обрасци прифатени целосно законски од приватниот сектор.

„Јасно ставивме до знаење дека нема да дозволиме Турција да биде канал за заобиколување или избегнување на санкциите“, изјави турски дипломат. „Сакаме да ја одржиме сегашната трговија со Руската Федерација, но не преземаме нови сериозни чекори.

Сепак, функционерот призна дека Анкара оди по „фина линија“ и дека земјата „го прави ова многу внимателно“.

Статус на врската: комплицирано

Поблиската соработка меѓу Турција и Русија има чисто економски придобивки за Ердоган, кој се соочува со избори следната година во услови на зголемена инфлација.

Анкара, исто така, едноставно не може да си дозволи да ги прекине врските со Москва.

„Турција е зависна од Русија на многу различни начини“, рече Евгенија Габер, виш соработник во турскиот тинк-тенк Атлантски совет, укажувајќи на масовниот руски туризам во Турција и руските енергетски текови. Во 2021 година, Русија обезбеди околу една четвртина од увозот на нафта на Турција и речиси половина од нејзините потреби за природен гас, а Москва ја контролира и турската нуклеарна централа Акују. Кризата во турско-руските односи „веднаш би имала штетен ефект и би му создала многу проблеми на Ердоган пред изборите“, рече Габер, кој исто така е поранешен украински дипломат.

Политичките придобивки се исто толку важни колку што Ердоган се обидува да побара помош во странство за да ги реши проблемите на неговата земја. Русија и Турција се на спротивни краеви на неколку конфликти во регионот, вклучувајќи го и Крим. Меѓутоа, дипломатското партнерство меѓу Путин и Ердоган, исто така, помогна во решавањето на некои регионални конфликти во регионот, рече поранешниот дипломат Јулген, посочувајќи на мировниот процес во Астана за Сирија и договорот за спорниот регион Нагорно-Карабах.

Што ќе дојде следно?

Западните земји вршат притисок врз Турција да избегне да дејствува како жариште за заобиколување на законот. Сега кога политичкиот простор за Западот да воведе нови санкции кон Русија е стеснет, фокусот уште повеќе се префрла на обезбедување на спроведување на постоечките санкции.

Петер Стано, портпарол на Европската комисија, рече дека е од суштинско значење Турција „да не ѝ понуди на Русија решенија за заобиколување на санкциите“, додавајќи: „продолжуваме внимателно да ја следиме ситуацијата во овој поглед“.
Франческо Џумели, вонреден професор по меѓународни односи на Универзитетот во Гронинген во Холандија, рече дека останува да се види колку долго ЕУ и другите членки на НАТО ќе толерираат Ердоган да ја игра „оваа двојна игра помеѓу склучувањето договори со Путин, но во исто време да биде членка на НАТО и да биде многу блиску до САД со нејзиното членство во НАТО“.

Но, западот може да направи многу повеќе.

Брисел има одредено политичко влијание врз Турција, на пример кога станува збор за визна либерализација за турските граѓани. Стано укажа на статусот на Турција како земја кандидат за членство во Европската унија. Но, тој процес на пристапување беше замрзнат. Истото важи и за царинската унија, која Европската комисија се обиде да ја модернизира во 2016 година, но овие преговори заглавија со оглед на влошувањето на односите меѓу ЕУ и Турција.

„Доколку бевме во друг свет каде што односите меѓу Турција и ЕУ беа силни, ЕУ можеше да има повеќе потпора над Турција во однос на санкциите“, рече Јулген. „Но, сега нема ништо такво.

Јулген нагласи дека не постои можност за политичко влијание врз Турција во постојната царинска унија. Тоа би било поинаку доколку во Брисел политички се ратификуваше модернизацијата на царинската унија, но тоа не е така.

Вашингтон испраќа малку посилни предупредувачки сигнали до Анкара да не оди предалеку. Американски официјален претставник рече дека доколку Турција влезе во формално економско партнерство со Русија, Вашингтон ќе размисли да препорача западните компании да се повлечат или да ги намалат економските врски со Анкара.

„Сметаме дека Турција може да биде глобална дестинација за бизнис и капитал, но поблиските односи со Русија ќе создадат реални ризици за нејзината интеграција со остатокот од светот“, рече претставникот.

Ако Западот може да докаже дека Турција ги заобиколува санкциите, Вашингтон може дури и да оди подалеку со одвикнување на Турција од доларот преку секундарни санкции.

Но, кога станува збор за правилата за санкции, толкувањето понекогаш е исто толку важно како и вистинскиот закон, рече Шагина од Меѓународниот институт за стратешки студии. И токму тука се појавува стравот од премногу отуѓување на Турција.

Од своја страна, и Ердоган знае дека не треба да претерува. Тој рече дека Анкара е свесна за „ризиците од секундарни санкции“, но исто така предупреди за пречекорување на правата, особено од страна на САД.

„Ако турските компании станат предмет на санкции, ние ќе реагираме и тоа ќе биде контрапродуктивно“, рече тој.