Македонската амбасадорка во Бугарија: Позитивни трендови во односите меѓу двете држави

Амбасадорот на Република Македонија во Бугарија, Н.Е. Агнеса Руси Поповска во интервју за бугарската телевизија НОВА открива што ќе прави Скопје на сите болни теми за Бугарите и како, според неа, можеме да ги подобриме односите меѓу двете земји.

Ваша екселенцијо, ова е вашето прво телевизиско интервју. Ви благодариме за довербата! Една година и малку сте во Бугарија – како се чувствувате кај нас?

Ви благодариме за можноста и интересот за овој разговор. Софија е меѓу најважните дипломатски дестинации за Македонија, за македонската дипломатија, и за мене е вистинско задоволство, но и голема чест и привилегија да се биде во Софија и да ја претставувам Македонија во Република Бугарија.

Бевте шеф на постојаната мисија на Република Македонија во ЕУ. Има ли консензус кај Македонците за влез на вашата земја во Европската унија?

Во македонското општество постои широк консензус за членство во Европската Унија, и политички и меѓуетнички, а тоа е случај од осамостојувањето на тогашната Република Македонија до денес. Во времето на независноста, мојата генерација полнолетуваше. И се сеќавам дека тогаш сонувавме, имавме цел да станеме дел од европското и евроатлантското семејство, да изградиме фер и инклузивна мултиетничка држава, со демократски институции, со владеење на правото, со почитување на човековите права. , каде секој ќе има загарантирано право на правда, стабилност, безбедност и просперитет. И процесот на членство во Европската Унија го гледаме токму во оваа смисла. И покрај сите предизвици, европската интеграција нема алтернатива за Македонија, исто како што нема алтернатива за градење пријателство, добрососедство и соработка меѓу Македонија и Бугарија, и јас длабоко верувам во тоа.

И дали имате национален план на вашиот пат кон членство на земјата во ЕУ?

Македонија е најстариот кандидат за членство во Европската унија од Западен Балкан. Кандидат сме во пракса од 2005 година, тоа се 18 години. Деновиве го завршуваме процесот на скрининг со Европската комисија и ова е процес кој овозможува длабинско проучување на целата земја и проценка на степенот на усогласеност со стандардите на Европската Унија. Првите резултати од овој скрининг процес се навистина охрабрувачки. А всушност, тие водат до заклучок дека Македонија, дури и во споредба со другите земји во регионот кои долго време преговараат за членство во Европската унија, практично не заостанува во однос на почитувањето на правата на ЕУ. Моментално финализираме 3 многу важни патокази – тоа се патоказите за владеење на правото, за реформи во јавната администрација и за функционирање на демократските институции и секако се усогласуваме, го подготвуваме акцискиот план за малцинствата и во пракса се подготвуваме за отворањето на првиот кластер од преговарачкиот процес штом ги прифатиме уставните измени.

Знаете ли колку е важно прашањето зошто уставната реформа за вклучување на Бугарите како државотворна нација во Уставот на Република Македонија е во застој?

Започна формално-правниот процес за внесување во Уставот на Македонија на оние македонски државјани кои се самоидентификуваат како Бугари, односно како дел од бугарскиот народ, како што е наведено во правната терминологија во нашиот Устав. А за процесот е потребно минимално двотретинско мнозинство, односно двотретинска поддршка во Собранието на Македонија. Власта и парламентарното мнозинство и дел од опозицијата категорично го поддржуваат овој процес, ги поддржуваат уставните измени, го поддржуваат вклучувањето на бугарскиот народ во Уставот, но дел од опозицијата се против овие измени. Без негова поддршка не може да се постигне неопходното двотретинско мнозинство. Причините се внатрешната политика. Државниот интерес е што поскоро да се изведат уставните измени за да не се блокира процесот на евроинтеграции и европската иднина на државата.

Друга болна тема за нас Бугарите е објективното отсликување на нашата заедничка историја, како и отстранувањето на едукативните содржини кои влеваат омраза кон Бугарија и почитување на договорот за добрососедство од 2017 година. Што ќе направи Скопје за овие болни прашања за нас?

Двете земји, Македонија и Бугарија, усвоија план за меѓусебно поврзани активности со одредена динамика за имплементација во сите области опфатени со Договорот за пријателство, добрососедство и соработка. Зборувам за протоколот што го склучивме минатата година. Додадената вредност на Договорот за пријателство е што со него создадовме и механизам за дијалог за историски теми – теми кои се чувствителни и предизвикуваат тензии, би рекол, во двете општества и во односите меѓу двете земји, и сите тоа беше целта на дијалогот за овие чувствителни теми, пред се историски прашања, треба да го водат експерти, историчари, а не политичари или општества. И овие експерти да ги усогласат препораките за содржината на лекциите, кои ќе се засноваат на постулатите на модерната историска наука. А постоечката експертска комисија за историски образовни прашања меѓу нашите две земји досега ги усогласи ваквите препораки за учебниците во двете земји. Овие препораки беа прифатени од двете влади и беа објавени. Во моментов е во тек процесот на нивно вклучување во учебниците. При реформата на образовните содржини во учебниците во Македонија, се внимава да нема текстови кои предизвикуваат говор на омраза или предрасуди или навреди кон другите. Македонското општество е мултиетничко и промовирањето на меѓуетничкото помирување и зближување преку образовниот систем е многу важно за Македонија, тоа е клучно за нашата социјална кохезија. Се разбира, владите се тие што го даваат тонот за унапредување на соработката, но мислам дека граѓанскиот сектор и влијателните личности со широко јавно влијание што го имаат двете земји можат да одиграат голема улога. Тука би ги споменал и научно-образовните институции, медиумите.

Бугарските медиуми објавија повеќе од еден случај на етничка омраза и физичко насилство од ваши граѓани врз луѓе со бугарско потекло, вклучувајќи го и случајот со претепувањето на секретарот на сега затворениот бугарски клуб „Цар Борис Трети“ – тоа е Христијан Пендиков. Дали мислите дека властите реагираат правилно и што треба да се направи од двете страни за да престане омразата?

Прво да кажам дека какво било поттикнување на насилство, говор на омраза или етничко насилство е неприфатливо и не може да се оправда. Во случајот со Македонија, не мислам дека ова е системски феномен, ниту пак мислам дека треба да се минимизираат случаите. Мислам дека е многу важно ваквите настани да имаат брза и соодветна институционална реакција, јавна и јасна осуда, строга осуда и истрага на случаите од надлежните органи и секако, соодветно санкционирање на сторителите. Мислам дека институциите во Македонија го прават ова: полицијата, обвинителството, судските институции. Случајот што го спомнавте со Христијан Пендиков е веќе на суд, има редовни седници и тој е присутен. Се работи и на случајот поврзан со нападот на бугарскиот навивач на неодамнешниот фудбалски натпревар во Скопје, насилникот неодамна беше уапсен. И во овој случај ќе има судска постапка. Но, освен реакцијата на ваков тип на инциденти, мислам дека е многу важна и превенцијата. Мислам дека е многу важно да се води дијалог и да се инвестира во позитивна комуникација, во градење меѓусебна доверба и, се разбира, почит.

Освен негативните вести, спомнавте и некои позитивни трендови.

Би рекол дека потенцијалот за подинамична мултисекторска соработка меѓу Македонија и Бугарија е навистина огромен. Минатата година имавме историски високо ниво на трговска размена од над една милијарда евра. Прогнозите за оваа година се дека ќе успееме да го постигнеме истото ниво, а можеби и малку да го надминеме нивото на трговска размена што го постигнавме минатата година. Овде сакам да ја споменам и прекуграничната соработка – имаме континуирани позитивни резултати. Коридорот 8 е стратешки проект меѓу нашите две земји, чија вредност во последно време се зголемува. Во Македонија работиме на железничко поврзување и нашите очекувања се до крајот на 2027 година да имаме железничко поврзување до границата со Бугарија. Културната соработка е со многу динамичен квалитет, секако дека тука придонесуваат културно-информативните центри во Софија и Скопје, но имаме потенцијал и интерес за уште поголема соработка. Овде би сакал да го спомнам примерот со главните градови на културата – Пловдив беше европска престолнина на културата во 2019 година, Скопје ќе биде европска престолнина на културата во 2028 година и мислам дека има многу теми и многу работи од кои можеме да научиме. искуството на Пловдив. Имаме многу да работиме во областа на туризмот, во областа на животната средина, земјоделството, дигитализацијата – тука Бугарија има навистина големо искуство, што, според мене, отвора голем простор за соработка во оваа област.

Длабоко верувам дека можеме да бидеме најблиски земји и убеден сум дека со градење атмосфера на дијалог и меѓусебно почитување, со мудрост и такт, навистина можеме да отвориме нова парадигма во македонско-бугарските односи.

Минатата недела Скопје беше домаќин на самитот на Организацијата за безбедност и соработка во Европа, на кој бугарскиот вицепремиер и министер за надворешни работи Марија Габриел излезе од состанокот. Како што рече и самата, „да избегнува седење на иста маса со луѓе кои покажуваат антибугарски и антиевропски манифестации“, мислејќи на Сергеј Лавров и Марија Захарова. Но, какви се односите на Република Македонија со Руската Федерација?

Руската Федерација ја прогласи Македонија за непријателска држава. Така, нашата врска е веројатно на најниско ниво. Македонија застана до Украина и политички и дипломатски и со поддршка од секаков вид и ќе продолжи да го прави тоа се додека е потребно, јасно осудувајќи ја воената агресија на Русија врз Украина. И ние ќе ги исполниме нашите обврски како земја членка на НАТО и како сигурен партнер и земја кандидат за членство во ЕУ, ние сме целосно усогласени со политиката на ЕУ, со санкциите на ЕУ против Руската Федерација и ја осудуваме оваа неиспровоцирана воена агресија врз Украина.

Амбасадорската работа е 24/7. Сепак, дали успевате да најдете време за одмор, одмор и дали имате омилени места во Бугарија каде успевате да се одморите?

Да, се трудам да правам паузи и релаксација прво во мојата непосредна околина со мојот сопруг. На пример, сакаме да шетаме во градината Борис, сакаме да присуствуваме на културни настани. Несебар ми остави многу добар впечаток. Градот навистина зачувал репрезентативно, културно наследство. Родопите ми оставија впечаток! Пловдив ми остави впечаток како навистина жив град и мислам дека се уште се чувствуваат позитивните резултати од периодот на европската престолнина на културата и токму затоа сакам да ги поврзам Пловдив и Скопје за да го пренесам сето ова искуство. Се разбира, Софија е прекрасен град и навистина е задоволство да се биде овде!

Ваша екселенцијо, кое е најголемото чудо во вашиот живот?

Мислам дека животот секој ден ни претставува мали чуда, само ако сме доволно мудри да ги препознаеме, прифатиме, уживаме во нив. Имам среќа што мојот сопруг е со мене овде во Софија и што јас како амбасадор на Македонија во Бугарија, но и тој што доаѓа од консултантскиот сектор, навистина можам да придонесам за градење пријателство, за градење мостови меѓу различните слоеви на нашите две општества. Во моето семејство на пример имам две внуки и еден внук и ги сметам за мали и големи чуда! Тоа се тинејџери со кои сум во постојан контакт и кои доаѓаат да ме посетат и тоа ми причинува големо задоволство!