INFOMAX.MK

Ситуацијата во Србија е тензична, секој ден пристигнуваат нови извештаи за полициско насилство врз демонстрантите, апсења и обвинувања дека владата ангажира банди насилници против граѓаните.

Протестите, кои започнаа по падот на настрешницата во Нови Сад во ноември, долго време беа мирни, но во последните денови насилството ескалираше. Популистичкиот претседател на Србија, Александар Вучиќ, сега сака да се справи со протестите уште поостро, пишува Дојче Веле.

Како реагира Брисел на ескалациите во земја кандидат за членство во ЕУ? – Амбасадорот на Европската Унија во Србија, Андреас фон Бекерат, во соопштение ги повика „сите страни да ги смират тензиите“.

„Секое сомневање за прекумерна употреба на сила од страна на полицијата мора правилно да се истражи“, рече тој.

Европската комисија изјави за Дојче веле дека внимателно ја следи ситуацијата.

„Правата на мирни демонстрации и слобода на собирање мора да се почитуваат, а властите мора да ги заштитат учесниците на собирот од повреди или насилство“, рече портпаролот на Европската комисија, Гијом Мерсие.

Но, ваквите најави не се доволни за некои. Критичарите со месеци повикуваат на построг курс кон српската влада и претседателот Вучиќ.

Критики од Европскиот парламент

Еден од нив е европскиот пратеник Тонино Пицула, известувач за Србија. Хрватскиот социјалдемократ го критикуваше фактот што ЕУ не покажува унифициран и покритичен став кон Србија.

„Во моментов, ЕУ нема мотив ниту капацитет поинаку да се однесува кон малигниот режим на Александар Вучиќ. За разлика од Украина, во ЕУ недостасува компонента на единство што би претставувала притисок што би довел до компромис и можеби одење на избори“, изјави Пицула за Н1.

Стратешките интереси на Брисел, но и на Белград, исто така би можеле да играат улога во ова: Минатата година, Германија потпиша договор за литиум со Србија, се забележува во текстот.

Покрај тоа, Србија вешто ги искористи пријателските односи со Русија, вели Антигона Имери од Центарот за европски политички студии (CEPS) од Брисел. Од страв од зближување со Русија, ЕУ беше премногу попустлива: „Таа стратегија не успеа, ЕУ сега мора итно да постави поинаков тон“.

Губење на довербата кај луѓето во Србија

Но, дури и по најновата ескалација на насилството, ЕУ продолжи со вообичаеното работење со Србија и не ја повика експлицитно владата на одговорност.

„Ова е разбирливо од геополитичка перспектива, но станува проблематично ако се создаде впечаток дека тоа се прави на сметка на основните вредности на Унијата“, вели Имери.

Таквиот впечаток дополнително ја поткопува довербата на многу луѓе во ЕУ – а таа веќе е слаба во Србија.

Неколку анкети оваа пролет покажаа дека само околу 40 проценти од граѓаните го поддржуваат приклучувањето кон ЕУ, додека повеќе од половина се против. Други анкети, сепак, покажуваат тесна трка.

ЕУ е најважниот економски партнер

Сепак, не сите експерти ја сметаат стратегијата на Брисел кон Белград за проблематична.

„Мислам дека е прерано да се суди за ставот на ЕУ по ова прашање“, вели Нина Вујановиќ од тинк-тенкот Бругел во Брисел. ЕУ сигнализираше дека ја следи ситуацијата и треба да продолжи да го прави тоа, вели таа.

Наместо да врши притисок, ЕУ треба да користи економски стимулации – така што ризикот од приближување на Србија кон Русија би бил мал.

„Србија има многу поголем економски интерес да спроведе реформи на ЕУ отколку да се сврти кон Русија“, вели Вујановиќ. Земјата долго време е силно поврзана економски со ЕУ.

Колку простор за маневрирање има ЕУ?

Притисокот врз Вучиќ и неговите колеги може да се изврши со економски средства: ЕУ ѝ вети на Србија 1,6 милијарди евра до 2027 година – сепак, овие средства се поврзани со спроведувањето на реформите.

„ЕУ би можела да ги одложи или намали овие средства ако утврди дека земјата не ги исполнува своите обврски“, објаснува Вујановиќ. Во моментов, се чини дека Србија е далеку од спроведување на потребните реформи.

Во извештајот на ЕУ за владеењето на правото во Србија, објавен во јули, се наведува дека сè уште постои силен политички притисок врз судството и актерите на граѓанското општество и дека постои растечка загриженост за безбедноста на новинарите во земјата.

Токму против ова, студентите и граѓаните во Србија со месеци излегуваат на улиците – и покрај ризикот да бидат уапсени или повредени од полицијата. Доколку насилството на протестите не престане, ЕУ би можела да биде под зголемен притисок да заземе појасен став кон Белград.