Шекеринска: Недостатокот на политичка волја во Белград и Приштина за конструктивно учество во процесот на нормализација е загрижувачки

Ги охрабруваме институциите во Косово да покажат флексибилност и напредок во процесот на нормализација со Србија. Тоа треба да биде фокусот. И тоа ќе биде клучно за секој напредок кон евроатлантските аспирации и кон долгорочната безбедност низ целиот Западен Балкан, изјави во интервју за „Косово онлајн“, заменик-генералниот секретар на НАТО, Радмила Шекеринска.

Во интервју за порталот, заменик-генералниот секретар на НАТО зборуваше за безбедноста на Западен Балкан, ситуацијата на Косово и улогата на КФОР, дијалогот меѓу Белград и Приштина, но и, како што забележува, за некои загрижувачки трендови во регионот. Шекеринска се согласува со проценката на европските претставници дека не може да има безбедност во Европа без стабилен Западен Балкан.

„Апсолутно. Оваа поента беше повторена на состанокот на министрите за надворешни работи на НАТО во Брисел претходно овој месец, како и во март оваа година, кога го посетив КФОР и нашиот Советодавен тим за врски на НАТО заедно со генералниот секретар на НАТО и сите сојузници на НАТО и земји-партнери кои придонесуваат со трупи во нашата мисија. Западен Балкан останува високо на листата на приоритети на НАТО. Тоа е регион од стратешко значење за нашата Алијанса. НАТО ја поддржува стабилноста, безбедноста и соработката во регионот. Нашата посветеност на стабилноста на регионот е непоколеблива и нема да дозволиме да се создаде безбедносен вакуум“, вели Шекеринска и продолжува.

„Гледаме некои загрижувачки трендови во Западен Балкан: сецесионистички закани во Босна и Херцеговина, кревката безбедносна ситуација во Косово и недостатокот на политичка волја во Белград и Приштина конструктивно да се вклучат во процесот на нормализација. Авторитарните режими како Русија се обидуваат да се мешаат и да ги поткопаат демократиите, искористувајќи ги внатрешните ранливости во регионот за да посеат поделба. Секое надворешно мешање во домашните демократски процеси е неприфатливо. Ова вклучува хакирање, информативни закани, заплашување и други дестабилизирачки активности. Целосно го почитуваме сувереното право на секоја нација да ги избере своите политички и безбедносни аранжмани. Ова е фундаментален принцип на европската безбедност на кој сите сме посветени, вклучително и Русија. Ќе продолжиме да го зајакнуваме политичкиот дијалог и практичната соработка со нашите партнери во Западен Балкан за поддршка на реформите, регионалниот мир и безбедност и спротивставување на малигните влијанија, вклучително и дезинформациите и сајбер заканите од државни и недржавни актери. Демократските вредности, владеењето на правото, домашните реформи и добрососедските односи се од витално значење за регионалната соработка и за евроатлантската интеграција. Ова бара политичко водство и храброст. Ги повикуваме сите актери да продолжат со напредокот во оваа насока во корист на сите заедници што живеат во регионот“, вели Шекеринска.

Како ја оценувате улогата на КФОР во Косово?

КФОР е најдолгата и моментално најголемата мисија во историјата на Атлантската алијанса. Тој продолжува да игра фундаментална улога во поддршката на трајната безбедност низ целото Косово и регионалната стабилност, исполнувајќи го својот мандат – според Резолуцијата 1244 на Советот за безбедност на ООН од 1999 година – да помогне во одржувањето на безбедна и сигурна средина за сите луѓе во Косово, како и слободата на движење, во секое време и непристрасно. КФОР работи во тесна координација со косовската полиција и Мисијата на Европската унија за владеење на правото во Косово (EULEX), во нивните соодветни улоги во синџирот на безбедносен одговор. По насилството во 2023 година, распоредивме до 1.000 дополнителни војници во Косово и го зголемивме присуството на КФОР во северно Косово. Ова беше најголемото засилување на нашата мисија во последната деценија. КФОР продолжува да дава значаен придонес преку низа дневни активности, вклучувајќи патроли, ангажман со претставници на сите локални заедници, поддршка за проекти за реконструкција и економски развој и обука, вклучително и со ЕУЛЕКС и персонал од безбедносните организации во Косово, како што е вежбата „Златна сабја 2025“, одржана претходно оваа есен. Деценискиот тешко стекнат мир не смее да биде загрозен.

„НАТО силно го поддржува дијалогот посредуван од ЕУ“ Присуството на КФОР и секојдневните активности низ целото Косово создаваат простор за политички дијалог. Стабилноста во регионот, во крајна линија, зависи од тоа сите страни да изберат дипломатија наместо насилство. Патот до траен мир е политички. Затоа НАТО – вклучително и преку напорите на КФОР на терен – продолжува силно да го поддржува дијалогот посредуван од ЕУ како рамка за решавање на отворените прашања, почитувајќи ги правата на сите заедници. Очекуваме Белград и Приштина да учествуваат со добра волја. За таа цел, сме во близок контакт со специјалниот претставник на ЕУ за дијалогот Белград-Приштина, Питер Соренсен. Иако во моментов не гледаме директно влијание на сегашниот политички застој врз безбедносната ситуација, ги охрабруваме сите страни да најдат конструктивен и инклузивен пат напред. За таа цел, важно е Белград и Приштина да ги спроведат постојните договори. Двете страни мора да покажат флексибилност за да ги направат потребните компромиси.

Во текот на 2025 година, имаше бројни медиумски извештаи за наводни инциденти во близина на административната линија, како и наводи од претставници на техничката влада на Косово дека постапките на Србија ја загрозиле безбедноста во Западен Балкан. Како гледате на ова?

Свесни сме за овие извештаи. Според нашите информации – собрани преку низа теренски активности – вклучувајќи повеќекратни патроли, особено во северно Косово и на косовската страна од административната линија, не забележавме никакви индикатори што би укажувале на влошување на локалната безбедносна состојба. Покрај тоа, КФОР има добро ниво на соработка и со безбедносните организации во Косово и со српските вооружени сили. Во контекст на српските вооружени сили, дозволете ми да нагласам две точки.

Прво: Персоналот на КФОР и персоналот на српските вооружени сили редовно спроведуваат синхронизирани патроли од двете страни на административната линија.

Второ: имаме добро воспоставена линија на комуникација и дијалог помеѓу командантот на КФОР, генерал-мајор Озкан Улуташ од Турција, и началникот на Генералштабот на српските вооружени сили, генерал Мојсиловиќ.

Генерал-мајор Улуташ неодамна се сретна со генералот Мојсиловиќ во Белград. „Ситуацијата е мирна, но сепак генерално кревка“ Ваквите лични контакти и односи, како и комуникацијата меѓу институциите, дефинитивно помагаат да се зголеми свеста за ситуацијата и да се споделат информации.

И ова, на крајот на краиштата, во голема мера придонесува за зачувување на безбедноста во Косово и стабилноста во регионот. Секако, како што постојано вели командантот на КФОР, и со што се согласуваме, ситуацијата е мирна, но сепак генерално кревка поради неколку нерешени прашања. Затоа, не смееме да бидеме самозадоволни. Со оглед на ова, КФОР има видливо и флексибилно присуство низ целото Косово. Тој е добро позициониран да се справи со сите потенцијално значајни безбедносни случувања, во согласност со неговиот долгорочен мандат на ОН.

За прв пат во историјата, имаме еден командант на КФОР кој служи на оваа улога два мандата: турскиот генерал Озкан Улуташ повторно ја предводи мисијата на НАТО во Косово. Вашиот коментар?

Навистина, многу сме задоволни што генерал-мајор Улуташ повторно ја предводи нашата мисија. Ова е доказ за професионализмот, лидерството и експертизата на генерал-мајор Улуташ. И ова е опиплив показател за долгогодишната посветеност на нашиот сојузник Турција кон КФОР и регионалната стабилност.

Косовскиот претседател Вјоса Османи постојано нагласува дека крајната цел на Косово е членството во НАТО. Колку е реална оваа опција?

НАТО и Косово соработуваат со години за зачувување на мирот и стабилноста, вклучително и преку КФОР и Советодавниот тим за врски на НАТО. Членството во НАТО бара консензус меѓу сите негови членки. Ги охрабруваме институциите на Косово да покажат флексибилност и напредок во процесот на нормализација со Србија. Ова треба да биде фокусот. И ова ќе биде клучно за секој напредок кон евроатлантските аспирации и кон долгорочната безбедност низ целиот Западен Балкан.

Дали мислите дека сите земји од Западен Балкан треба да бидат во НАТО, вклучително и Србија?

Вратата на НАТО останува отворена за секоја европска земја која е во позиција да ги преземе обврските и одговорностите од членството и да придонесе за безбедноста на евроатлантската област. Ова е јасно наведено во член 10 од Вашингтонскиот договор, основачкиот договор на НАТО. Политиката на отворени врати се покажа како историски успех. Финска и Шведска се последните земји што се приклучија, во 2023 и 2024 година, соодветно. Многу земји од Западен Балкан исто така се приклучија и сега ефикасно придонесуваат за колективната безбедност на сојузниците и стабилноста на регионот. НАТО ја почитува суверената одлука на секоја земја сама да одлучи каков однос сака да има со НАТО. Истото важи и за партнерствата. Србија има долгогодишно партнерство со НАТО и ние ја почитуваме политиката на Србија за воена неутралност. Заедно, развивме широка соработка во текот на изминатите 19 години, откако Србија се приклучи на програмата Партнерство за мир на НАТО. На пример, работиме заедно во последните 10 години преку програмата на НАТО „Наука за мир и безбедност“, вклучително и во областите на енергетиката, безбедноста на животната средина и сајбер одбраната. НАТО, исто така, ѝ помага на Србија да ги обучи своите сили за распоредување во меѓународни мировни операции предводени од ЕУ и ОН, како и за понатамошен развој на својот систем за одбранбено образование. НАТО, исто така, инвестираше милиони евра за да ѝ помогне на Србија да уништи повеќе од 800 тони застарена муниција.

„Сметаме на Србија да игра конструктивна улога во регионот“

Сојузниците веруваат дека зајакнувањето на нашите односи со Србија е заемно корисно и стратешки важно за стабилноста на Западен Балкан. Сакаме да го развиваме ова партнерство врз основа на меѓусебна доверба и почитување. Сметаме на Србија дека ќе игра конструктивна улога во регионот. Исто така, сметаме на Белград дека ќе се вклучи конструктивно и со добра волја во дијалогот со Приштина, олеснет од ЕУ. Ова е единствениот начин да се решат отворените прашања и да се постигнат решенија што ги почитуваат правата на сите заедници. Сојузниците на НАТО остануваат загрижени за зголемувањето на насилството во Косово во 2023 година, вклучително и нападите врз персоналот на КФОР, насилниот напад во Бањска и откривањето на големи залихи со оружје.

Ги забележуваме неодамнешните апсења извршени од институциите на Косово во врска со неоправданото и неприфатливо насилство извршено врз мировниците на КФОР во 2023 година. Ги поздравуваме сите чекори кон почитување на владеењето на правото. Продолжуваме да повикуваме на одговорност и сторителите на нападите во Звечан и Бањска во 2023 година да бидат изведени пред лицето на правдата. Генералниот секретар на НАТО го повтори ова на средбата со српскиот претседател Александар Вучиќ во октомври. Сметаме на српските власти да ја одиграат својата улога во овој поглед. Поголемата стабилност значи поголем просперитет за Србија и подобрена безбедност низ целиот регион.

Извор

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Save