Ајде да го видиме реципроцитетот – бугарски историчар го цитира Левски: Во наша земја, каде што има Бугари, во Бугарија, Тракија и Македонија

Со широчината на своето себугарско гледање, големиот апостол на слободата ја опфатил целата бугарска земја од крај до крај. Доказ за тоа е неговиот напис во весникот на Каравелов „Свобода“ од 13 февруари 1871 година, во кој тој вели:

„И ние сме луѓе и сакаме да живееме како луѓе, да бидеме слободни со целосна слобода во нашата земја, каде што Бугарин живее – во Бугарија, Тракија и Македонија…“ Тоа е нагласено и во одлуката на Генералното собрание во Букурешт во април-мај 1872 година: „Собранието го потврди Левски за главен апостол за цела Бугарија, Тракија и Македонија.“, пишува бугарскиот историчар Коста Царнушанов.

Македонија е заглавена во срцето на Левски уште од деновите кога во 1862 година се нашол во легијата Раковски во Белград и застанал во првите редови рамо до рамо со легионерите на Раковски од Македонија, предводени од легендарниот дедо Илио Малешевски и неговите два сина Иван и Христо, Христо Македонски, Димитар Беровски, Христо Велешански, Денко Николов од Куманово и многу други.

А во Втората бугарска легија (1867) кај Левски се јунаците Спиро Џеров од Охрид – подоцна вицекрал на четата на Хаџидимитров, Георги Велезлијата, Стојан Везенков и други. Освен нив, Левски контактирал и со великиот син на Македонија, архимандрит скопски Натанаил, подоцна митрополит Охридски/1874/.

Во тоа време Натанаил не само што бил близок советник на Раковски за национални и политички прашања, туку бил и главна фигура во борбите на црквата против Цариградската патријаршија. Овој револуционерен свештеник, кој со еднаква ревност го држеше и крстот и мечот, беше идниот водач на Кресненско-разложското востание од 1878-1879 година.Неговиот елемент силно влијаеше на тогаш младиот Левски и уште посилно ги зацврсти неговите мисли за Македонија.

Кога Левски го тргна своето апостолско патување во внатрешноста на бугарската земја, движејќи се од Дунав кон југ, Македонија, иако најоддалечена, постојано му беше во мислите. Оттаму контактирал со актери и ги нашол. За тоа експлицитно ни кажува една негова шифрирана белешка во неговиот тефтер, дека има пријатели во ослободителната акција „близу Охрид и оттука шест сахати Галешник“/ т.е. Галичник, Дебарско.

Како ги најде овие луѓе? Несомнено во Константинопол, каде што отишол двапати. Во 1868-1869 година/декември-јануари/ и летото 1871 г. Во тоа време – формирањето на Бугарската егзархија – најсилно се почувствува пулсот на црковната борба со учество на десетици, илјадници македонски Бугари од сите краишта на Македонија, заглавени како занаетчии. За време на неговата втора обиколка низ бугарската земја за основање револуционерни комитети од Никопол до Пловдив и Пазарџик, Левски го направи својот прв чекор кон организацијата на Македонија. Летото 1869 година слегол од Пазарџик во

Разлог и основал револуционерен комитет во Мехомија (денес Разлог). Документ за тоа е белешката откриена во 1969 година од страна на свештеникот Костадин Савов од Мехомија на бел лист од книгата „Вистината на православието“ во која пишува: „Секој треба да го запомни дека летото 1869 година кога апостол Васил дошол во Мехомија и основал револуционерен комитет од 12 луѓе во куќата на Кипре Максев“. На друго место се запишани имињата на членовите на одборот и резиме од говорот на апостолот со завршни зборови на самиот свештеник Савов.

Левски го направи вториот чекор во Македонија, поточно во Крива Паланка /Осоговски манастир/, придружуван од Тодор Пеев, во август 1872 година. За ова има четири мемоарски извори, но најексплицитен пишан документ е сведочењето на Тодор Пеев од организационите раководители Стојан Заимов и Христо Ковачев. Во точката 2-б од сведочењето за Пеев се вели: „…како другар на Левски за отворање на приватни револуционерни комитети во Радомир, Ќустендил и Криворечна Паланка /Македонија/“.

Од два други извори дознаваме дека во Македонија имало и други револуционерни комитети со кои Левски бил во контакт.

Едно се сеќавањата на Станислава Караиванова, која заедно со нејзината мајка, баба Недела Петкова, била учителка во Велес и формирале младински револуционерен круг. Левски, кој беше нивен роднина, го испрати својот доверлив човек – Попконстантинов од Карлови Вари со револуционерни материјали и шаблон за везење револуционерно знаме. Станислава експлицитно напиша: „Секоја недела навечер со мајка ми одевме во куќата на Георги Копандов, каде што се собираа млади луѓе, ги читаа преписките од ЦК и пееја народни песни, што кај нив разви силна желба за востание…“

Знамето беше извезено, но по завршувањето беше уништено поради претстојниот предавнички напад од турски шпиони. Во 1876 година, знамето на малешевско-пијанечкото востание ( Разловечко востание) било извезено од двајцата учители со истата шема.

Вториот документ е писмото на Левски од 20 јуни 1871 година, во кое тој ја најавува конференцијата на револуционерите од внатрешноста што ја планирал. Во писмото го читаме и следново: „На повеќето места во Бугарија и Тракија се спремни на првиот повик, а за Македонија – наложено е да заврши и таму… А каде ќе биде, никој нема знае до тој ден“. Според писмото на Тодор Пеев од 29 јули 1872 година, до Левски, ова место ќе биде Македонија.

Кое место во Македонија би било соодветно за намената? Од други документи /писмата на Верковиќ/ може да се претпостави дека тоа ќе бидат наборите на планината Пирин.

А како Македонија се однесуваше со Левски? Одговорот го дава ВМОРО. Револуционерна Македонија го издигна во висина на нејзиниот врховен водач. Изграден е во духот на неговите идеи: внатрешна организација, самодоверба и општо народно востание. Духот на големиот апостол на целиот бугарски народ се реинкарнира во македонското ослободително дело и го доведе до крај, станувајќи негов идол.

Колумна за БГНЕС на Коста Царнушанов, бугарска јавна личност, член на ВМРО, историчар, публицист и фолклорист, автор на историски студии, романи, историски романи, мемоари.