НАТО размислува за исфрлање на Турција!?
Кога турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган се закани дека ќе го блокира членството на Финска и Шведска во НАТО овој месец, западните власти беа иритирани, но не и шокирани. Во рамките на сојузот, кој функционира врз основа на консензус, сегашниот турски моќник се доживува како уметник кој оглувува. Во 2009 година тој го блокираше назначувањето на нов генерален секретар на НАТО од Данска, жалејќи се дека земјата е премногу толерантна кон карикатурите на пророкот и премногу сочувствува со „курдските терористи“ со седиште во Турција. Беа потребни часови убедување од западните лидери и лично ветување од тогашниот претседател Барак Обама дека НАТО ќе назначи Турчин на висока функција за да го задоволи Ердоган.
По раздорот во односите меѓу Турција и Израел следната година, Ердоган ја спречуваше Алијансата да работи со еврејската држава шест години. Неколку години подоцна, Ердоган со месеци го одложуваше планот на НАТО за зајакнување на источноевропските нации против Русија, повторно мислејќи на курдските борци и барајќи од Алијансата да ги прогласи за терористи во Сирија. Во 2019 година, Ердоган испрати борбен брод за истражување на гас во близина на грчките води, што ја натера Франција да испрати бродови за поддршка на Грција, исто така членка на НАТО. Сега турскиот лидер повторно е во улога на пречка и уште еднаш се осврнува на Курдите, обвинувајќи ги Шведска и Финска дека сочувствуваат со курдските борци, кои тој ги направи негов главен непријател.
„Овие земји речиси станаа домаќини на терористички организации“, рече тој овој месец. „Не е возможно да се биде љубезен со нив“.
Позицијата на Ердоган е потсетување на долгогодишниот проблем на НАТО, кој во моментов има 30 членки. Руската инвазија на Украина можеби ѝ даде на Алијансата ново чувство за мисија, но таа сè уште мора да се бори против авторитарен лидер кој е подготвен да го искористи своето влијание за да добие политички поени дома со блокирање на консензусот – барем за некое време. Ова е ситуација во корист на рускиот претседател Владимир Путин, кој во последните години се спријатели со Ердоган. За рускиот лидер, отфрлањето на приемот на Шведска и Финска во НАТО би било значајна победа.
Ситуацијата ќе беше поедноставна да не беше важноста на Турција за алијансата. Земјата се приклучи на НАТО во 1952 година откако се здружи со Западот против Советскиот Сојуз; Турција на Алијансата му обезбедува клучна стратешка позиција на раскрсницата меѓу Европа и Азија, лоцирана и на Блискиот Исток и на Црното Море. Во неа се наоѓа голема американска воздухопловна база каде што се складира американското нуклеарно оружје, а Ердоган ги блокира руските воени бродови кои се движат кон Украина.
Но, под Ердоган, Турција се повеќе станува проблем што треба да се реши. Како премиер, а потоа и претседател, тој ја оддалечи својата земја од Европа додека водеше авторитарна и популистичка исламистичка политика, особено по неуспешниот обид за пуч во 2016 година. Ердоган исто така купи напреден ракетен систем од Русија, што претставниците на НАТО го нарекоа закана за нивните интегрирани одбранбени системи, а во 2019 година започна воена инвазија за да се бори против Курдите во северна Сирија, кои со поддршка од САД помогнаа во борбата против Исламистичката држава.
„Во моите четири години често имаше 27 против еден“, рече Иво Далдер, американскиот амбасадор во НАТО за време на администрацијата на Обама, зборувајќи за времето кога Алијансата имаше 28 членки. Приговорите на Ердоган за членството на Шведска и Финска дури покренаа прашања дали НАТО не треба да остане без Турција.
Овој месец Џо Либерман, поранешен независен американски сенатор од Конектикат, напиша писмо во кое тврди дека Турција на Ердоган нема да ги исполни стандардите на Алијансата за демократско управување што се бараат од идните нови земји-членки. Во документот, објавен од Wall Street Journal, се предупредува дека политиките на Анкара, вклучително и приближувањето со Путин, ги поткопуваат интересите на НАТО и дека Алијансата мора да истражува начини како да се ослободи од Турција.
„Турција е членка на НАТО, но под Ердоган таа повеќе не се придржува до вредностите што се во основата на овој голем сојуз“, напишаа Либерман и Марк Валас, извршен директор на проектот Турска демократија, група која го критикуваше Ердоган.
Некои членови на Конгресот го велат истото. „Турција под Ердоган не треба и не може да се гледа како сојузник“, рече сенаторот од Њу Џерси, Боб Менендез, водечки демократ во Комитетот за надворешни односи на Сенатот, по турската инвазија на Сирија во 2019 година.
Но, НАТО е воен сојуз, а Турција, со втората по големина армија во организацијата, со добро развиената одбранбена индустрија и нејзината клучна географска локација, игра витална улога. Западните лидери сметаат дека Турција само ќе создаде повеќе проблеми како навреден аутсајдер на НАТО – таков што може да се доближи до Русија.
„Турција го поткопува сопствениот имиџ“, рече Алпер Коскун, поранешен турски дипломат кој сега е висок соработник во Фондацијата Карнеги.Но, тој додаде дека „таа сè уште е важен член на алијансата“.
Прашањето е повторно што ќе го увери Ердоган и ќе ја обезбеди неговата поддршка за приемот на Шведска и Финска. Претседателот Џо Бајден ја нагласи американската поддршка за потегот кога ги прими двајцата лидери во Белата куќа овој месец и го поздрави поголемото НАТО како средство за заштита од руската моќ.
„Бајден зазеде исклучително отворена и видлива позиција со тоа што ги покани во Вашингтон“, рече Џејмс Џефри, американскиот амбасадор во Турција за време на администрацијата на Обама.
Повеќето аналитичари веруваат дека Ердоган на крајот нема да го блокира пристапот на Шведска и Финска, туку едноставно сака да ја истакне сопствената загриженост за безбедноста на Турција и да постигне внатрешно-политички придобивки пред изборите следната година.
Ердоган е особено загрижен за долгогодишната поддршка од Шведска за Курдската работничка партија, или ПКК, која се залага за независна курдска држава на територија која делумно спаѓа во границите на Турција. ПКК, која напаѓа невоени цели и убива цивили во Турција, е забранета во земјата и е идентификувана од страна на САД и Европската Унија како терористичка организација, иако некои влади, вклучително и Шведска, ја гледаат поповолно како Курдско националистичко движење. САД ги поддржуваат и сириските милитанти во Сирија, Силите за народна одбрана, кои помагаат во борбата против Исламската држава и кои Ердоган ги нападна за време на инвазијата во 2019.
Ердоган ги обвинува Финска и Шведска дека ги кријат следбениците на Фетула Ѓулен, турски свештеник кој живее во егзил во САД, кого го обвинува за пучот во 2016 година. Турција сака екстрадиција на околу 35 лица за кои тврди дека се поврзани со курдските сепаратисти или со Ѓулен.Ердоган, исто така, се спротивстави на шведските и финските ембарго за оружје воведени на неговата земја по инвазијата на Сирија во 2019 година. Шведска веќе разговара за укинување на ембаргото во светло на актуелните настани во Украина. Некои аналитичари велат дека владата на Ердоган гледа на ПКК на ист начин како што Вашингтон гледаше на Ал Каеда пред 20 години, и дека Западот не може да ги игнорира стравувањата ако се надева дека ќе има соработка со Турција.
Претставниците на администрацијата на Бајден ја минимизираат опозицијата на Анкара и очекуваат Ердоган да постигне компромис со Финска и Шведска. Минатата недела турските власти се состанаа со финскиот и шведскиот колега во Анкара на неколку часа. Џулиана Смит, амбасадорката на САД во НАТО, рече дека „се чини дека ова е проблем што го имаат Шведска и Финска, па ќе го оставиме во нивни раце“. Таа додаде дека САД ќе пружат помош доколку е потребно.
За време на состанокот со финскиот министер за надворешни работи во Вашингтон во петокот, државниот секретар Ентони Блинкен рече дека е „уверен дека работата ќе биде завршена брзо и дека работите ќе се движат напред со двете земји“.
Емре Пекер, директор за Европа во лондонската приватна консултантска фирма Eurasia Group, не верува дека Ердоган бара отстапки од Вашингтон. Тој изрази уверување дека Турција може да постигне договор со Шведска и Финска преку генералниот секретар на НАТО, Јенс Столтенберг. Главните приоритети на Ердоган се да одговори на загриженоста на неговата земја за безбедноста од курдските сепаратисти и да го укине ембаргото за оружје, рече Пакер.
Некои американски аналитичари се скептични. Ерик Еделман, поранешен американски амбасадор во Турција и Финска, предупреди дека Ердоган би можел да се обиде да ја обезбеди наклоноста на Путин или барем да го ублажи гневот во Москва поради продажбата на смртоносните дронови на украинската армија од приватна турска компанија.
„Тој има многу комплициран однос со Путин што мора да го одржува“, рече Еделман. „Тоа е добар начин да му фрлите малку коска на Путин: „Сè уште сум корисен за вас“.
Други веруваат дека турскиот лидер бара одмазда за Вашингтон. Ердоган е лут што САД го одбија пристапот на Турција до стелт-ловецот Ф-35 по купувањето на рускиот ракетен систем С-400 во 2017 година. Турција сега лобира да купи подобрени ловци Ф-16, но се соочува со силно противење во Конгресот од луѓе како Менендез. Ердоган можеби бара и внимание. Тој беше во пријателски односи со поранешниот претседател Доналд Трамп, но Бајден се држи на дистанца.
„Ова е човек кој сака да биде во центарот на настаните“, рече Далдер. „Тоа е начин да се каже: „Еј, сè уште сум тука. Треба да обрнете внимание на моите проблеми“.
Пекер смета дека договорот меѓу Турција и скандинавските земји би можел да биде постигнат пред самитот на НАТО следниот месец во Мадрид, што ќе овозможи таму да се потпишат пристапните протоколи.Според некои аналитичари, поверојатно е дека Бајден ќе „клекне“ пред Ердоган во Мадрид за да добие негова согласност, како што мораше да направи Обама на самитот на НАТО во 2009 година за да обезбеди назначување на Андерс Фог Расмусен за генерален секретар.
За време на дискусијата организирана од Советот за надворешни работи минатата недела, републиканецот Адам Смит, претседател на Комитетот за вооружени служби на Претставничкиот дом, оцени дека влогот од членството на Шведска и Финска е доволно висок за да се оправда директното учество.
„Треба да седнеме и да се договориме“, рече Смит. „И ние мора да бидеме агресивни во тој однос“, рече тој. (Њујорк Тајмс)
ПОВРЗАНИ ВЕСТИ
(Видео) Апокалиптични сцени во Измир, пожарот стигна…
Пожарникарите се уште се борат да го…
Во Романија НАТО гради една од своите…
Областа на базата на НАТО „Михаил Когелничану“…
Летонија: Украина има право да користи оружје…
По изјавата на украинскиот претседател Володимир Зеленски…
„Фајненшл тајмс“: Русија може да изврши нуклеарен…
Русија ја обучила својата морнарица да насочува…
Младо момче избоде пет лица пред џамија…
Напаѓач во Турција (18 годишен) избодел пет…