На денешен ден во 1944 година Белград е ослободен од германските окупатори

На денешен ден, 20 октомври 1944 година, Белград беше ослободен од германските окупатори во Втората светска војна. Традиционалната манифестација „Денови на слободата“ започнува со меморијална парада од белградски Терази, пренесуваат српските медиуми.
Белградската операција беше една од најголемите и најважните битки во Втората светска војна на наша територија.

Со Ослободителите, советската Црвена армија, командуваше генерал Владимир Жданов (1902 – 1964). Единиците на Народноослободителната војска на Југославија (НОВЈ) ги командувал генералот Пеко Дапчевиќ (1913 — 1999).
Операцијата за ослободување на Белград започнала на 12 октомври 1944 година и траела до 20 октомври 1944 година.
Белград потоа бил ослободен по три години и седум месеци окупација (април 1941 – октомври 1944 година).
Во Втората светска војна градот ужасно претрпе, како за време на Априлската војна во 1941 година, кога беше силно бомбардиран и во голема мера уништен, а потоа и за време на германската окупација.
Во текот на 1944 година, сојузничките воздушни сили го бомбардираа Белград во текот на април, мај, јуни, јули, септември 1944 година. Вкупно, во 11 наврати. Најдеструктивно беше веројатно бомбардирањето на православниот Велигден на 16 и 17 април 1944 година.
Единиците на Ослободителната национална армија на Југославија (НОВЈ) на 14 октомври стигнаа до предградијата на градот, односно Жарково и Чукарица. Во текот на ноќта меѓу 13 и 14 октомври, Авала беше заробена.

Напад од четири правци

Потоа, во попладневните часови на 14 октомври, следеше заеднички напад врз Белград на Црвената армија и силите на НОВЈ, од четири правци, односно колона.
Германските трупи пружија сериозен, остар отпор.
Еден правец на дејствување беше од Чукарица кон Савското пристаниште. Вториот правец на пробивање беше од Топчидер до улицата Краља Милано. Следните два правци беа од Бањица преку Дедиње кон улицата Крунска, а по булеварот Крал Александра до улицата Душанова.
Во текот на првото деноноќие од завршната фаза на операцијата беа окупирани Бањица, Дедиње, Топчидер. Ослободена е и станицата Дунав. Некои единици на НОВЈ и Црвената армија стигнаа до Славија и Мостар (област на денешната клучка).
Жестоки борби се водеа на потегот на улиците Милош Велики и Немањина, каде германските трупи решително се бранеа.
Ослободителите стигнаа до Народниот театар некаде пред вечерта на 16 октомври. Зградата беше окупирана следниот ден.

Жестоки борби околу мостот Сава

Се водеа жестоки борби за обезбедување на мостот на Сава, на железничкиот мост, како и на просторот на падината од Терази, од хотелот „Москва“, кон Сава. Потоа кај Шечерана на Чукарица, исто така најверојатно поради приближувањето кон р. Германските трупи имаа артилериска поддршка од Ада Циганлије и Бежанија.
До 18 октомври Германците се обидуваа со контранапади, така што иницијативите на едната и на другата страна се менуваа.
Вечерта на 19 октомври знамето на Југославија со петокрака беше поставено на врвот на облакодерот „Албанија“ во Теразије. Тоа беше настан од големо симболично значење.
Таа зграда во тоа време беше највисоката зграда во Белград. Знамето го постави партизан Миладин Петровиќ.
Тогаш беше окупирана главната железничка станица на дното на Немањина, како и хотелот „Москва“ на Теразије.
Германските единици се повлекле преку Сава во текот на ноќта помеѓу 19 и 20 октомври. Таа ноќ, во раните утрински часови, Калемегдан беше ослободен. Во тоа време, горниот град бил воена тврдина, недостапна за цивилите. Така беше и во меѓувоениот период.
Германците жестоко се бранеле и таа вечер се приближиле до мостот на Сава, како и до Калемегдан.
Савскиот мост беше заземен од ослободителите утрото на 20 октомври. Германците претходно го минираа мостот со намера да го минираат веднаш штом ќе бидат префрлени нивните војници.
Мостот е спасен со сечење на детонационите кабли. Спасувањето на мостот му се припишува на учителот Миладин Зариќ.
Според друга верзија, заслугата е на Никола Милованчев и Крста Вучиќ од Земун. Според третата верзија, експлозивот на мостот го демонтирале припадници на флотилата Дунав на Црвената армија, за што е награден капетанот Григориј Орхипенко.
Земун беше ослободен на 22 октомври. Германците потоа ќе се воспостават во Срем на потег кој ќе стане познат како Сремски фронт, главно на линијата што ги дели српското и хрватското етничко мнозинство. Во исто време, припадниците на германските сили останаа скриени во Белград со цел диверзантски операции во позадина. Тие групи потоа беа растурени.

Загинаа речиси 4.000 борци

Меморијалниот комплекс на гробишта за ослободителите на Белград, спроти влезот на Новите гробишта, свечено се отворени на 20 октомври 1954 година, на десетгодишнината од ослободувањето на градот.
На површина од 1,12 хектари беа погребани 1.395 борци на Народноослободителната војска на Југославија (НОВЈ) и 818 борци на Советската Црвена армија.
За време на ослободувањето на градот загинаа 2.944 припадници на Народноослободителната војска на Југославија (НОВЈ) и 961 војник на Црвената армија.
Во пресрет на одбележувањето на две децении од ослободувањето на Белград, авионот на советската делегација се урна, случајно, во Авала. На местото на несреќата е подигнат споменик. По тој повод загинаа маршалот Сергеј Бирјузов (1904 – 1964) и генералот Владимир Жданов (1902 – 1964).

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Save