Франција со порака до премиерот: Мицкоски зема огромни кредити и се оддалечува од ЕУ!

*Анализа на француското специјализирано списание „Le Courrier des Balkans“

На 22 мај, во салата „Черчил“ на Министерството за трговија и индустрија во Лондон, Република Северна Македонија и Обединетото Кралство потпишаа Договор за стратешко партнерство. Договорот предвидува кредити од 5 милијарди фунти (околу 6 милијарди евра) за финансирање на големи инфраструктурни проекти – најголемиот договор во историјата на земјата.

Според вицепремиерот и министер за транспорт Александар Николоски, кој го потпиша договорот, средствата ќе бидат искористени за проекти во транспортот, образованието, животната средина и информатичката технологија. Дел од средствата ќе бидат наменети и за развој на здравствената заштита. Првично, ќе бидат лансирани три пилот-проекти: брза железничка пруга по должината на Коридорот 10, реновирање и изградба на болници, како и нов медицински факултет и студентски дом во Штип. Македонската влада се надева дека овој договор ќе предизвика економски бум, со огромни средства што ќе бидат инвестирани во економијата.

Сепак, сè уште недостасуваат детали од договорот што би дале јасна претстава за условите под кои ќе се користат средствата и нивото на задолженост. Министерката за финансии Гордана Димитриеска-Кочоска истакна дека станува збор за финансирање на проекти, што значи дека средствата ќе се распределуваат врз основа на конкретни проекти.

„Каматните стапки ќе зависат од времетраењето на секој проект. Никаде не е напишано дека ќе ги искористиме сите пет милијарди фунти“.

Владата тврди дека долгот нема да го надмине критичниот праг од 60% од БДП. Сепак, опозицијата го критикува недостатокот на транспарентност.

„Ниту ние, ниту јавноста не знаеме ништо за овој договор, кој е рокот, какви ќе бидат каматните стапки итн. Министерот за финансии нема одговори на овие прашања. Министерот за финансии нема одговори на овие прашања. Ова е недостојно за личност која треба да ги заштити јавните финансии. Во пракса, оваа влада воведува данок на иднината, ставајќи ги идните генерации во долгови“, рече Венко Филипче, лидер на опозицискиот Социјалдемократски сојуз на Македонија (СДСМ).

Бранимир Јовановиќ од Виенскиот центар за меѓународни студии смета дека јавниот долг ќе се зголемува и дека неговото темпо ќе зависи од сè уште непознати параметри. Со првите два споменати проекти во вредност од две милијарди евра, долгот ќе се зголеми од десет на дванаесет милијарди евра, или од 62% на 75% од БДП. Бранимир Јовановиќ признава дека проектите би можеле да бидат профитабилни на долг рок, „но владата треба да биде транспарентна во врска со овој договор“.

Стопанската комора го поддржа договорот и тврдеше дека тој ќе ја поттикне македонските стопанства и ќе им користи на локалните бизниси. Претседателот на Комората, Бранко Азески ги повика македонските компании да учествуваат во до 70% од проектите.

„Придобивките од ова стратешко партнерство за Северна Македонија се јасни. Покрај финансиските и економските аспекти, земјата со задоволство го зајакнува своето партнерство со една од најголемите светски сили. Обединетото Кралство ги обезбедува своите најдобри експерти за да ѝ помогне на Македонија да се развие и да го подобри својот животен стандард. Не мислам дека Македонија би можела да најде подобар партнер“, рече Александар Николоски.

Од своја страна, британскиот министер за извоз Гарет Томас изјави дека ова партнерство отвора ново поглавје во билатералните односи со Северна Македонија. „Велика Британија има богато искуство во градење висококвалитетна инфраструктура низ целиот свет и е воодушевена што го започнува ова ново партнерство, кое ќе им помогне на повеќе британски бизниси да извезуваат во Северна Македонија.“ Обединетото Кралство е втор најголем трговски партнер на Северна Македонија, со вкупна вредност на стоки и услуги што се тргуваат меѓу двете земји, која достигна речиси 2,5 милијарди фунти.

Сепак, опозицијата бара поголема транспарентност во договорот и ја праша владата дали тој вклучува и изградба на бегалски кампови за мигранти вратени од Велика Британија. Овие загрижености се темелат на извештаите во британските медиуми дека Албанија го отфрлила барањето на Велика Британија да прими мигранти на кои не им е одобрен азил.

Премиерот Христијан Мицкоски ги отфрли овие обвинувања, наведувајќи дека станува збор исклучиво за полициска соработка меѓу двете земји во борбата против криминалните групи. Амбасадорот на Велика Британија во Северна Македонија, Метју Лосон, исто така ги отфрли обвинувањата. Северна Македонија, кандидат за членство во ЕУ од 2005 година, чека 20 години да се приклучи на европското семејство.

Додека нејзините соседи успешно отвораат и затвораат поглавја од преговорите, Северна Македонија го изгуби целиот моментум во реформите потребни за членство, а годишните извештаи за напредокот покажуваат стагнација во клучните области. Шефицата на европската дипломатија, Каја Калас, сепак се обиде да ги увери македонските власти за време на нејзината посета на Скопско минатата недела, наведувајќи дека ЕУ ќе најде „механизам за деблокирање на процесот на европска интеграција“. Добивањето „алтернативни“ средства, покрај 750-те милиони евра ветени од ЕУ како дел од Планот за раст на Западен Балкан, се чини дека е приоритетна стратегија за владата. Во 2024 година, Република Северна Македонија зеде заем од Унгарија во износ од 1 милијарда долари. евра за зајакнување на нејзината економија.

Дел од овие средства беа искористени за отплата на долгови, додека друг дел беше наменет за општини за инфраструктурни проекти. Опозицијата тврди дека овој унгарски заем всушност содржи кинески средства. Дали Република Северна Македонија ќе остане верна на својот европски сон или е време да се бараат алтернативи? Стратешкото партнерство со земја која ја напушти Унијата само пред неколку години отвора сомнежи за можна промена во насоката на надворешната политика, но претседателката Гордана Силјановска-Давкова го негираше таквото сценарио во интервју за Радио Слободна Европа. „Овој договор не е алтернатива на статус кво со ЕУ. Тврдам дека ние сме дел од Европа не само географски, културно и историски, туку и политички. Сакам да нагласам дека дури и британските претставници, кога доаѓаат тука, водат дијалог во рамките на нашиот тековен, но недовршен процес на европска интеграција. Ние немаме алтернатива.“


Потпишувањето на договорот беше проследено со многу публицитет и помпезност. Премиерот Мицкоски најави дека овој договор со Обединетото Кралство ќе „донесе инвестициска револуција во земјата“. Сепак, на крајот на краиштата, ова е само финансиска рамка за потенцијален заем до 5 милијарди. фунти во текот на следните десет години. Ова не е ниту директна инвестиција ниту грант. Откако прогласи независност, секоја влада на Република Северна Македонија вети милиони инвестиции. Сепак, Северна Македонија продолжува да биде една од најсиромашните земји во Европа, со раст од само 2,6% и просечна плата од околу 730 евра.

Дали ова партнерство ќе ја подобри мaкедонската економија или само ќе ја продлабочи задолженоста на земјата? Дали инфраструктурните проекти навистина ќе ја видат светлината на денот или ќе останат „бесконечна приказна“, како автопатот Кичево-Охрид, кој се гради повеќе од десет години? Дали ова стратешко партнерство е чекор кон нова дипломатска алтернатива или едноставно средство за привлекување на вниманието на Европската Унија? Превезот на тајност околу договорот, кој го разбранува јавното мислење во Македонија, може да се подигне кога ќе започне процесот на ратификација во националниот парламент.

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Save