Си-Ен-Ен: Западот молчи додека Вучиќ го дестабилизира Балканот

Пристапот на Западот, кој „не гледа зло“ кај српскиот претседател Александар Вучиќ, го дестабилизира Балканот, наведува Си-Ен-Ен во опширната анализа што ја пренесуваме во продолжение.

Кога Русија ја нападна Украина, САД и Европската унија го забрзаа својот сврт кон Србија. Наместо да жонглираат со контрадикторните барања на плуралистичките и разединети балкански држави, западните престолнини ги насочија најголем дел од своите напори на една единствена цел, пишува Си-Ен-Ен.

Нивната политика имаше две цели. Прво, Србија да се внесе во западното јато, подалеку од Русија. Второ, да им овозможат на нивните администрации поцелосно да се фокусираат на поддршката на Украина.

Традиционално еден од најблиските сојузници на Москва во Европа, Белград долго време се обидуваше да ја помине линијата помеѓу нејзините историски врски со Русија и потенцијалната иднина на посилна европска интеграција. Западните дипломати се обидоа да го извлечат српскиот претседател Александар Вучиќ од орбитата на неговиот руски колега, претседателот Владимир Путин, ветувајќи побрз пат кон членството во ЕУ, предупредувајќи на изолација во случај на непослушност.

Но, 18 месеци подоцна, некои набљудувачи велат дека сегашниот пристап не е ништо повеќе од морков, без стап, што резултира со неуспех да се постигнат двете цели.

Србија одби да учествува во сите рунди санкции на ЕУ против Путин и продолжи да ги следи сопствените интереси во регионот со се помалку одговорност, поттикнувајќи конфликти преку границата за да го одвлече вниманието од незадоволството дома, безбедна знаејќи дека тие ќе не одговараат на Запад.

Последиците од таквиот пристап најжестоко се почувствуваа на Косово, кое се стекна со независност од Србија во 2008 година, по крвавите балкански војни во 1990-тите. Но, Белград – и многу етнички Срби во северно Косово – сè уште одбиваат да го признаат неговиот суверенитет, заострувајќи ги односите меѓу соседите.

Си-Ен-Ен разговараше со неколку експерти, како и со локални жители во Србија и северно Косово, кои се вознемирени од обидите на САД и ЕУ да ја вовлечат Србија во евроатлантската заедница и кои тврдат дека нивното континуирано следење на таквите политики ризикува да ги отуѓи демократските сојузници и зголемена загриженост за безбедноста во регионот.

Западните влади долго време ја третираат Србија како незаменлив балкански глас, понекогаш на сметка на повеќе периферни играчи, велат некои набљудувачи.

„Нивното верување е дека Србија е балканска земја, како што тие ја гледаат. Србија е таа со која, ако можете да ја привлечете на наша страна – што и да значи тоа – сè ќе биде полесно“, изјави за Си-Ен-Ен Јасмин Мујановиќ, политиколог специјализиран за Западен Балкан.

Додека американската администрација по друга се обидуваше да ги врати Вучиќ и неговата Српска напредна странка (СНС) во општеството, тие напори беа „особено дрски“ од почетокот на војната во Украина, рече Мујановиќ, и не ги постигнаа целите на САД.

„Изгледа дека веруваат дека ја доближуваат Србија до ЕУ и НАТО и до западното размислување, оддалечувајќи ја таа земја од Русија… Но, тоа не е нешто што би рекол дека се одразува на теренот“, Алиша Кернс, британска пратеничка. и претседател на парламентарната комисија за надворешни работи, изјави за CNN.

Вучиќ долго време одржува блиски односи со неговиот руски колега Путин. Говорејќи по седницата на Советот за национална безбедност во февруари, Вучиќ ја објасни одлуката да не се санкционира Русија затоа што Србија беше „единствената земја што не воведе санкции против нас во 1990-тите“.

„Тие го поддржаа нашиот територијален интегритет во Обединетите нации“, додаде тој, мислејќи на одбивањето на Русија да ја признае независноста на Косово. Србија ја загуби контролата врз Косово по бомбардирањето на НАТО во 1999 година, со што заврши масакрот на етничките Албанци – кои сочинуваат повеќе од 90 отсто од населението на Косово – од страна на српските сили.

И покрај напорите за енергетска транзиција поддржани од ЕУ, Србија останува во голема мера зависна од Русија, откако го продаде мнозинскиот удел во својата нафтена компанија на рускиот државен гигант Газпром.

Резултатот е тоа што, и покрај надежите на Србија за влез во ЕУ, Вучиќ продолжи да оди по јаже меѓу Москва и западните сили. Иако се приклучи на резолуциите на ОН со кои се осудува руската инвазија на Украина, српскиот лидер покажа мала волја да се приклучи на западните санкции.

Во април, српската влада ги негираше информациите дека и продавала оружје и муниција на Украина, откако се појави документ на Пентагон во кој се тврди спротивното. Во тоа време, Србија рече дека се држи до својата политика на неутралност, иако некои западни претставници ги земаа извештаите како доказ дека нивната политика функционира.

Неколку аналитичари изјавија за Си-Ен-Ен дека Србија мора да направи многу малку за да ги добие пофалбите на американските и европските функционери и дека во реалноста Вучиќ остави трага од неисполнети ветувања.

„Кога го имавме неговиот реизбор (на Вучиќ) во 2020 година, на сите ни беше кажано: „Само почекајте по изборите, одеднаш ќе видите дека тој станува многу западно и европски ориентиран“, рече Кернс. „Тоа не се случи.

„Ни беше кажано дека ќе се приклучи на санкциите и ќе покаже дека е искрено на наша страна. Тоа не се случи. Ни кажаа дека нема да се приближат до Русија. Тој потпиша безбедносен договор со Путин во септември. Одвреме-навреме му се смее во лице на Западот. И кога ги прашувам западните официјални лица „зошто сте толку решени да дозволите Вучиќ да ве надигрува?“, тие велат дека тој е најдобрата опција“, рече Кернс.

Кернс беше еден од ретките западни функционери кои јавно ја критикуваа Србија. Но, тоа имаше своја цена. Откако таа зборуваше за Си-Ен-Ен, Вучиќ и упати очигледна закана за време на обраќањето на државната телевизија, тврдејќи дека „ако владата на ОК не одговори“ на нејзините критики за Србија, „ќе бидеме принудени да одговориме“.

Со оглед на ваквото однесување, некои се прашуваат дали целиот проект за српска интеграција е одржлив под нејзиното сегашно владеење.

„Да се ​​претпостави дека некако по некое чудо ја внесуваме Србија во ЕУ, со ваков режим, вие практично внесувате уште еден руски тројански коњ во ЕУ, како што го имате во форма на (унгарскиот премиер Виктор) Орбан“, Мајда Руге, експерт за Балканот, изјави за Си-Ен-Ен од Европскиот совет за надворешни односи (ЕЦФР).

„Да, можете да влијаете на проширувањето, но сигурно нема да го неутрализирате руското влијание во регионот – само ќе го внесете во ЕУ.

Со оглед на потпирањето на Косово на западната поддршка, некои стравуваат дека непопустливоста на Курти ги фрустрира неговите сојузници и ја ослабува неговата земја. Некои бараат целосна промена на пристапот.

„Тој се обидува да биде Зеленски на Балканот“, изјави за Си-Ен-Ен Шчиприм Арифи, градоначалник на јужниот српски регион Прешево. „Реторички и на популистички начин го користи аргументот за владеење на правото. Тој сака да биде Зеленски на Албанците“.

Српската Прешевска долина ја претставува задната страна на северот на Косово. Додека северот на Косово е населен претежно со етнички Срби во земја со мнозинско албанско население, Прешевската долина е претежно населена со етнички Албанци во земја со српско мнозинство.

Најдобар начин за подобрување на ситуацијата, рече Арифи, е Курти да го направи она што го бараат западните сојузници: да работи на создавање „Заедница на српски општини“ (ЗСО) во северно Косово.

Курти е обвинет за спречување на спроведувањето на самоуправата од српските општини, како што е наведено во Бриселскиот договор од 2013 година, чија цел е нормализирање на односите меѓу балканските соседи. Според договорот, Србија би можела да создаде ЈСО на северот на Косово, која би функционирала во рамките на косовскиот правен систем, а косовската полиција би останала единствениот орган за спроведување на законот.

Една деценија подоцна, оваа заедница не беше создадена, оставајќи спорови околу степенот на автономија на косовските Срби.

Но, постојат сомнежи дали ова решение – кое сега силно го туркаат САД и ЕУ – ќе ги намали тензиите.

„Верувај ми, тоа нема да биде најдоброто решение“, изјави Душан, Србин од општина Лепосавиќ, за Си-Ен-Ен. „Можеби во првите неколку месеци тоа ќе биде олеснување. Можеби, „О, погледнете, конечно добивме нешто“.

Но, тоа би било лажна зора. „Од економски аспект, нашите животи нема да ни се подобруваат, туку ќе бидат полоши“, рече тој, бидејќи граѓаните ќе треба да почнат да плаќаат за услуги и даноци кои во моментов ги покрива Владата на Косово. Си-Ен-Ен го сокри вистинското име на Душан бидејќи се плаши дека неговите коментари би можеле да влијаат на неговата егзистенција.

Исто така, постои загриженост дека ЗСО може да предизвика повеќе геополитички тензии.

„Не знаеме каква ќе биде таа заедница“, рече Кернс. „Дали само локалните општини ќе одговараат за сопствената вода и струја и даноците? Или тоа ќе биде новата Република Српска? Реалноста е дека мислам дека никој не сака друга Република Српска“.

Република Српска, еден од двата ентитета што ја сочинуваат Босна и Херцеговина, прогласи независност во 1992 година и беше официјално призната со Дејтонскиот договор од 1995 година. Во последните месеци, нејзиниот проруски претседател Милорад Додик се обиде да го отвори патот за нејзино отцепување од Босна.

Во јуни, пратениците на Република Српска гласаа за суспендирање на одлуките на Уставниот суд на Босна, потег што експертите го опишаа како „правно отцепување“ и сериозно кршење на Дејтонскиот договор. САД го осудија потегот, велејќи дека го загрозува суверенитетот на Босна.

„Луѓето во Приштина и Курта многу, многу јасно кажаа дека гледаат нова Република Српска во автономните општини. И тие не гледаат решение за Косово во тој модел. Тие гледаат нова верзија, нова генерација на кризата за Косово и на крајот на регионот во целина“, рече Мујановиќ.