Oсмани ја шокираше јавноста: Блиску сме до решение со Бугарија

Министерот за надворешни работи на Македонија, Бујар Османи, вели дека не е импресиониран од етничките предрасуди со кои се соочува како шеф на државната дипломатија. Како етнички Албанец кој се обидува да го реши проблемот со Бугарија, тој често беше критикуван во јавноста дека нема право да преговара за македонскиот идентитет. Во интервју за КДП, Османи вели дека овие сомнежи се нормални за општество кое се движи кон модерна рамка на државата Македонија, каде што сите се еднакви пред законот и пред обврските.

Како членка на НАТО, Османи вели дека Македонија нема дилеми во однос на Украина: таа силно го поддржува нејзиниот територијален интегритет и суверено право да поставува свои стратешки надворешно-политички ориентации.

За проблемот со Бугарија, Османи вели дека двете земји се поблиску од кога било до изнаоѓање решение.

Во интервјуто тој зборува и за дилемите од последните денови околу назначувањето на конзули во САД, но и за испразнетите амбасади во некои важни држави.

Интервјуираше: Селадин Џезаири

КДП: Од 2020 година Бугарија го блокира отворањето на преговорите за членство на Македонија со Европската Унија (ЕУ). Сега, кога имаме нови влади во Софија и во Скопје, се уште сте оптимисти дека конечно ќе се најде решение?

Бујар Османи: Јас сум еден од ретките политичари од двете страни кој од почеток е вклучен во решавање на овој проблем. Значи, јас сум вклучен од 2 август кога беше потпишан Договорот за добрососедство, потоа во Договорот од Преспа, во подемите и падовите на односите… Затоа морам да бидам повнимателен кога станува збор за оптимизмот затоа што сум свесен за контекстот во кој работам. Со какви потешкотии ќе се соочиме, и покрај добрата волја и ентузијазмот на двете влади, јасно ни е дека немаме друг избор освен да продолжиме со напорите за изнаоѓање решенија. Секако дека сме оптимисти бидејќи наша задача е да ги оствариме аспирациите на граѓаните кои не обврзаа да работиме во нивен интерес. Мислам дека има нова динамика. Со формирањето на новите влади, по речиси две години, имаме подобри предуслови за дејствување. Ова го велам затоа што и последната политичка влада во Бугарија беше под голем притисок. Имате предвид дека во тоа време имаше улични протести, беше предизборен период, потоа имаше технички влади, три последователни изборни циклуси… Тоа го отежнуваше просторот да ги надмине овие разлики. Сега за првпат имаме две влади кои се на почетокот на мандатот како важен предуслов за решение и кои имаат политичка волја да го затворат ова отворено прашање кое ги држи во заложништво односите меѓу двете земји но и секоја земја посебно посебно.

КДП: Како ќе се затвори ова прашање кога ставовите на двете страни остануваат такви какви што биле?

Бујар Османи: Затоа има разговори. Овие разговори не почнаа пред еден месец, туку траат повеќе од една година. Поминавме низ различни фази од тие преговори, со различни пристапи, со различни перспективи, во тој период имаше многу работа но и недоверба меѓу страните. Но, како што се одвиваа разговорите, некои прашања се разјаснија, некои позиции се приближија, некои перспективи се сменија и сега имаме ситуација кога се е напишано на хартија. Се вели дека ако можеш да напишеш проблем на хартија, имаш половина од него решено. Ова значи дека ако можете правилно да го дефинирате проблемот, тогаш сте на половина пат. Мислам дека успехот на разговорите досега беше дефиниција на спорот, јасно дефинирање на позициите на двете страни. Ова е многу важен предуслов бидејќи, кога немате дефинирани позиции, не можете ниту да се сретнете, ниту да зборувате за разлики. Мислам дека сега го дефиниравме проблемот. Ќе биде потребна добра волја, мудрост, помалку емоции и секако дипломатска креативност за овој веќе дефиниран проблем да се реши во интерес на двете страни.

КДП: Рековте дека од почетокот сте вклучени во решавање на спорови со соседите. Како гледате на критиките кои доаѓаат од одредени македонски политички кругови, кои велат кој е Бујар Османи да го реши ова прашање што е поврзано со етно-културниот идентитет на Македонците? Има изјави и од поранешни дипломати кои велат дека Македонија треба да го откаже Договорот за добрососедство со официјална Софија и целиот процес да почне од почеток?

Бујар Османи: Тоа се два аспекти, две оценки. Што се однесува до првиот аспект, мислам дека тоа е класична предрасуда. Оваа предрасуда не ја сфаќам многу сериозно бидејќи ќе им треба време на луѓето да разберат дека имаме нова Македонија. Оваа предрасуда беше многу поголема пред Охридскиот договор – прво беше зошто Албанците се тука, зошто се во институциите, потоа зошто ги водат тие институции, кои се Албанците да се занимаваат со државните прашања… Тоа се фази низ кои поминува општество кое пораснало во друга рамка и сега преминува во друга рамка. Тоа не се случува само кај нас, туку на секој народ што преминува од старата рамка во новата рамка на државата. Убеден сум дека на самиот крај, кога сето ова ќе заврши, ќе се сфати важната улога на МНР, мојата и наша улога како политички субјект да ја обединиме позицијата на различните етникуми во државна позиција. Овој резултат сега може да се потцени бидејќи често планината не се гледа од дрвјата, но на крајот ќе се види колку и било важно државата да зборува во еден глас, без поделби меѓу етничките заедници. Кога сето ова успешно ќе се заврши тогаш ќе се скрши и една голема предрасуда, бидејќи многу предрасуди се скршени од 2001, 2002 година до сега. Што се однесува до вториот аспект, односно барањето за преиспитување на договорот, мислам дека тоа се екстремни национализми кои постојат во секое општество. Важно е тоа што тие не го претставуваат мнозинството од народот затоа што мнозинството од секоја заедница сака Македонија која е стабилна, во развојна форма, кон интеграција во Европската Унија, која сака добар животен стандард. Ние работиме во оваа насока.

КДП: Ќе треба да се прифати дека, сепак, тој консензус е важен во македонскиот политички табор, во време кога имаме две дијаметрално спротивни позиции меѓу СДСМ и ВМРО-ДПМНЕ.

Бујар Османи: Консензус да, но не и обединување на ставовите на сите луѓе. Тоа е невозможно, но и непотребно. Знаете дека кога се потпиша Охридскиот договор 80 отсто од јавното мислење на етничките Македонци беше против, а денес 70 отсто се за. Истиот сооднос беше и за Договорот од Преспа – македонската заедница беше против, а сега е за. Тоа значи дека политичарите треба да водат, а не да следат. И во овој случај, кога ќе се увериме дека тоа го правиме во интерес на граѓаните, тие ќе не поддржат.

КДП: Се зборуваше за различни пристапи на нашата и на бугарската страна. За прв пат етничките Бугари од Македонија беа побарани да бидат вклучени во Уставот. Ова предизвика различни мислења во македонскиот политички табор, но и меѓу партијата што ја претставувате и македонските партии во владата?

Бујар Османи: Има некои точки за кои се разговара барем во отворените прашања со Бугарија.

КДП: Можете ли да ги именувате?

Бујар Османи: Имаме преговори кои се во тек и на политичко и на ниво на експерти. Не можам да елаборирам за тие прашања додека се во тек разговорите. Минатата недела имавме средба во Софија, следната недела во Скопје ќе се сретнеме на политичко ниво за да дадеме насока на дипломатските разговори. Но, разговаравме и за потребата од вклучување на бугарската заедница во Уставот на земјата. Не станува збор само за спорот со Бугарија, туку за новиот однос на државата со заедниците и граѓаните, отворен со Охридскиот договор. Доколку некоја заедница изрази желба да биде дел од оние механизми што ги овозможува Охридскиот договор, тогаш сметаме дека тој договор не треба да биде ексклузивен за ниту една заедница. Затоа, барањето за вклучување на бугарската заедница во Уставот е барање на нашите граѓани. Оваа тема сега е дел од разговорите со Софија, но како барање доаѓа од граѓаните на Македонија. Затоа, мислам дека во оваа насока сме познати по успехот што го постигнавме со Охридскиот договор кој донесе неспоредлива функционална мултиетничка демократија во регионот и пошироко. Апсолутно не треба да се плашиме од нешто за што сме најдобри.

КДП: Има оценки според кои меѓународната заедница – Европската Унија, Соединетите Американски Држави – условно „изгореа“ премиер на една држава, реформски премиер, како што го нарекуваа поранешниот премиер Зоран Заев. Очекувате ли Франција, како следен претседавач со ЕУ, до крајот на мандатот да наметне чекори напред во смисла на деблокирање на процесот или…?

Бујар Османи: Како прво не се согласувам дека меѓународната заедница „изгоре“ некој политичар овде. Меѓународната заедница, особено САД и Европската Унија се нашите најблиски партнери без кои ние овде не би можеле да направиме некој голем политички успех. Ние сме им благодарни и остануваме во негувањето на ова партнерство и во иднина. Што се однесува до Претседателството на Франција, пред неколку дена имав посета на Париз за да ја објаснам таму новата динамика што е создадена меѓу нас и Бугарија и да видам дали тоа е во согласност со динамиката на француското претседателство, гледајќи дека тие и по два месеци има претседателски и парламентарни избори. Во овој поглед, можам да кажам дека оваа динамика се поклопува, но пред се, одлучувачка ќе биде нашата динамика. Нашата со Бугарија. Франција сигурно тогаш ќе поддржи и нема да попречува резултат што би можел да се постигне меѓу нас и Бугарија, но сега топката е тука – не во Париз!

КДП: Мислите ли дека до јуни ќе го видиме тој „бел чад“?

Бујар Османи: Сега не можам да зборувам за конкретни датуми. Важно е што, како што реков, успеавме да го дефинираме проблемот, сега треба да го затвориме. Ако го затвориме ова ќе биде историски пресврт за државата затоа што за првпат во историјата на оваа држава ќе имаме ситуација кога повеќе нема да има отворени политички теми, без разлика дали се меѓуетнички или со соседите. Со членството во НАТО, со почетокот на разговорите со ЕУ, Македонија влегува во сосема друго поглавје, како на политичкиот процес, така и на општествениот развој. Затоа мислам дека ќе биде многу важно да се отвори ова ново поглавје, без разлика дали тоа ќе биде еден месец порано или подоцна.

КДП: Да преминеме на прашања кои на прв поглед се внатрешни, но не дека не се одразуваат надворешно. Имаше дебати за именување или неименување на амбасадори во некои земји. Зошто се случува ова? Дали внатре имате несогласувања со претседателот на државата, или …?

Бујар Османи: Ова е стара тема. За именувањето на амбасадорите потребна е координација меѓу три институции: министерот за надворешни работи, премиерот и претседателот. Прашањето за координација е секогаш привлечно за јавноста. Овде треба да се спомене и можноста за амбасадори да бидат назначени надворешни имиња и дипломати од кариера. Според сегашниот Закон за надворешни работи, најмалку 25 отсто од амбасадорите мора да бидат од куќата, условно кажано. Значи дипломати од кариера. Во предлог-законот што го испратив до Владата барам 75 отсто од амбасадорите да бидат дипломати од кариера, а 25 отсто да бидат луѓе афирмирани од различни сектори на општеството. Но, ова е сепак предлог. Откако станав министер се именувани 15 амбасадори. Освен оној во Рим, сите останати се дипломати од кариера. Тоа значи дека од 15 амбасадори именувани лани и годинава, 14 се дипломати од кариера. Се разбира, ова не ја исклучува дебатата за имињата во иднина бидејќи реално, амбасадорите се имиџот на државата во странство.

КДП: Како се случи во двете светски метрополи, Брисел и Вашингтон, нашата земја долго време да нема амбасадори?

Бујар Османи: Имаме амбасадор во Брисел. Остануваат само седум слободни работни места од вкупно 58. Првпат имаме толку голем процент на исполнети амбасадорски места. Две критични земји беа Вашингтон и Софија – Вашингтон поради Вашингтон и Софија поради спорот што го имаме. Но, имаме одлука за Софија, која е донесена само седум дена по формирањето на новата влада. Ова е одраз на оваа нова структура, односно моја како министер, на премиерот и претседателот да носат брзи одлуки. Во Софија повторно се одлучивме за дипломат од кариера. Наскоро ќе предложиме и име за Вашингтон. Во текот на годината ќе го пополниме и испразнетото место во Брисел.

КДП: Ова интервју го правиме еден ден по шпекулациите за назначување на конзули во САД. Имаше различни толкувања. Споменатите имиња одекнаа додека се зборува за можни политичко-партиски импликации. Која е вистината?

Бујар Османи: Амбасадори и конзули предлага Владата. Сè додека земјата-домаќин не го потврди тоа се смета за доверлива информација. Затоа не можам да потврдам никакви информации или име во оваа фаза, кога доверливоста е потребна со закон. Она што можам да го кажам е дека во Њујорк имаме генерален конзул, кој е дипломат од кариера. Неговиот мандат се уште не е завршен. Затоа, не сакам да ги коментирам сите шпекулации кои деновиве кружеа во јавноста.

КДП: Вчера беше тој ден Д, кога се очекуваше Русија да ја нападне Украина, но за среќа тоа не се случи. Како ги гледате најновите случувања во и околу Украина? Каква е вашата оценка за овие случувања што се случуваат меѓу Истокот и Западот?

Бујар Османи: Како и целиот свет, и ние сме загрижени бидејќи тоа е голема закана за безбедноста. Тоа не е само закана за безбедноста на Европа, туку и закана за светскиот поредок, за суверенитетот на државите, за основните принципи на ОН, ОБСЕ… Се разбира, ова не прави сите да бидеме внимателни и подготвени за тоа што можеме да направиме. Тоа не прави поактивни во спречувањето на можна ескалација. Она што не става во друга позиција е фактот дека сме членка на НАТО. Ова ни дава пристап до информации што не можевме да ги замислиме пред две години кога не бевме членка на НАТО. Ние како држава сега имаме пристап до сите информации поврзани со случувањата во и околу Украина. На прво место, ова ни овозможува да донесуваме одлуки врз основа на веродостојни информации. И второ, ни овозможува да придонесеме и да бидеме дел од Алијансата во обезбедувањето колективна одбрана. НАТО не е Алијанса што ја загрозува Русија или која било друга земја, туку е Алијанса за колективна одбрана на земјите-членки. Постојат два пристапи за решавање на проблемот: првиот е да се користат дипломатски средства со Русија, а вториот е да се заштити секоја земја-членка од каква било закана што може да дојде во регионот. Се надеваме дека Русија ќе рефлектира и ќе ја деескалира ситуацијата. Македонија има принципиелна позиција за поддршка на територијалниот интегритет на Украина, но и за поддршка на правото на Украина, како и секоја друга суверена земја, да ги одредува сопствените стратешки ориентации во надворешната политика. Во таа насока, ќе продолжиме да бидеме активни во испраќањето на овие пораки. Ние сме единствени во НАТО и ќе дадеме се од себе преку дипломатски инструменти да дадеме шанса за деескалација на ситуацијата, но секако дека ќе бидеме подготвени да се браниме.

КДП: Деновиве ќе присуствувате на меѓународната безбедносна конференција во Минхен, Германија. Какво влијание може да има развојот на настаните во и околу Украина врз регионот на Западен Балкан?

Бујар Османи: Секако дека може да има влијание. Западен Балкан не е толку далеку од таа област на конфликт меѓу Украина и Русија. Секако дека има и други форми на влијание, било да е тоа хибридно, политичко или обид за дефокусирање. НАТО и ние како членки од овој регион сме во фокусот на импликацијата на таа криза во овој дел од Европа. Сите земји во НАТО прават можни подготовки, било да се тоа економски, сајбер или дури и други последици кои можат да произлезат од можна ескалација таму.

Share on Facebook

Tweet

Follow us

Save