(Не)успешно разоружување на Србија – Бројот на нелегално оружје расте

Една година по акцијата за разоружување на Србија по две масовни убиства, земјата се фали дека бројот на оружје е намален за 190.000 – предупредуваат експертите: намален е бројот на легално оружје – а бројот на нелегалното се зголемува, пишува Дојче Веле.

„Сите знаеме дека сите имаме пиштоли, но никој нема да ви признае“, вели за ДВ, Иван М.* (38) од Нови Сад. Неговото семејство не сака да зборува за тоа какво оружје поседуваат.

Ивона Р.* (40), новосаѓанка признава дека има пиштол што го наследила од нејзиниот покоен татко, а Горан П.* (59) од гратче во Војводина, имал пиштол, како изјави за ДВ, речиси цел живот. Сите живеат мирно, според ДВ, нивната безбедност не е загрозена. Но, поседувањето оружје во Србија не е резултат на вистинска безбедносна закана, туку прашање на традиција, објаснува Дојче веле.

„Оценката е дека овде цивилите се многу подобро вооружени од полицијата“, изјави за ДВ експертот за безбедност Бранислава Костиќ. „Половина од нив имаат пиштоли од традиционални причини кои велат дека шефот на куќата треба да има пиштол. А тоа најлесно се гледа во најбанални ситуации, на пример на нашите свадби, веселби и слично“.

Ова го потврдуваат проценките на швајцарскиот истражувачки проект „Small Arms Survey“ од 2018 година, според кои Србија е трета во светот по цивилно вооружување – веднаш зад Јемен и САД, пишува Дојче веле. Според текстот, проценуваат дека на секои сто жители има дури 39,1 парче лесно оружје. А тоа е три и пол пати повеќе од она што го покажуваат официјалните државни податоци.

Меѓутоа, кога во мај минатата година во два дена се случија две масовни убиства во кои беа убиени 17 лица, а 21 лице беа ранети, се чинеше дека за момент се смени расположението кон оружјето, пишува ДВ. Државата усвои, пишува овој медиум, низа мерки со кои најавува големо разоружување на Србија.

Двомесечната кампања, во која граѓаните беа повикани да го предадат оружјето без никакви последици и без кривична одговорност, резултираше со тоа што полицијата предаде 82.398 парчиња огнено оружје, 4.243.139 парчиња муниција и 26.485 парчиња мини-експлозивни направи – соопштија од министерството. тоа беше најуспешната акција досега, пишува ДВ.

„Она што сепак не беше добро е начинот на кој се носеше тоа оружје, бидејќи имаме информации дека луѓето носеле бомби во јавниот превоз. Мораше да се организира на побезбеден начин, за да го преземат оружјето експерти“, објаснува за ДВ Марина Костиќ Шулејиќ од Професионалното здружение на безбедносниот сектор.

Граѓаните за време на акцијата на социјалните мрежи презентираа низа апсурдни ситуации, пишува овој медиум, наведувајќи како носеле пиштоли во торбите, а потоа ги запирала полицајците на одење на работа или откако пазареле во маркет за да го остават оружјето. ДВ додава дека сведочеле и дека час и половина чекале ред пред полицискиот шалтер заедно со други „вооружени“ граѓани.

„А вториот проблем е што тоа оружје не беше безбедно складирано по приемот во полициските станици“, додаде Бранислава Костиќ за ДВ. „Нашата полиција нормално има проблем со прибирањето и обработката на податоците – доцни, не е доволно професионална. Да речеме, во моментов имаат некаде околу 130.000 оружја што не се ажурирани, класифицирани или регистрирани“.

Еден пример за невнимание е случајот со полицаец од Ниш кој украл 272 пиштоли кои биле предадени на полициската станица во текот на акцијата, пишува ДВ. Како што објавија тамошните медиуми, првичните информации биле дека недостасуваат 63 пиштоли, па поради лошата евиденција, долго се наддавало колку пиштоли всушност се украдени.

Можни се злоупотреби, бидејќи акцијата е спроведена наеднаш и без детални процедури што да се прави со собраното оружје, смета за ДВ Марина Костиќ Шулејиќ. Затоа нејзиното здружение го повикува МВР да се огласи, во текстот се наведува – „Затоа што немаме информации дали оружјето е уништено или складирано некаде или можеби е продадено и дистрибуирано на друго место“. Едноставно не знаеме што се случи со толку голема количина на собрано оружје“.

Соговорниците на ДВ не го предале оружјето на полицијата, но затоа полицијата им дојде на врата во процесот на ревизија на дозволите за држење и носење оружје. Горан П.* вели дека неговите искуства со полицијата биле многу пријатни, пишува ДВ.

Тие луѓе дојдоа, сè убаво објаснија и испадна дека ќе треба да платам околу 200 евра за да го задржам пиштолот“, изјави Горан за Дојче веле. „Затоа им го предадов пиштолот, а лесно ќе купам уште еден нелегално. Што е важно“.

Експертите со кои разговараше Дојче Веле не се изненадени од таквиот став. Бранислава Костиќ за ДВ вели дека проценките се дека бројот на вакви случаи може да достигне и до 80.000, бидејќи луѓето не сакаат да плаќаат даноци, не сакаат чипови и процедури, туку сакаат да имаат оружје.

Резултатите од мерките на Владата, кои покажуваат дека од 766.665 регистрирани оружја веднаш по убиството, таа бројка денеска паднала на 575.695, така што тие би можеле да бидат само врвот на ледениот брег, бидејќи сите други аргументи ја поткрепуваат тезата дека бројот на нелегалното оружје во исто време се зголемува, пишува овој медиум.

„Го гледаме и зголемениот број на оружје на улица, што значи дека го има повеќе на црниот пазар“, вели Костиќ Шулејиќ за овој медиум. „Од каде доаѓа – тоа е прашањето. Можно е да се работи за злоупотреба на оружјето што е предадено, а второ, премногу оружје оди во Украина, во разни текови и со различно оружје, па не знаеме, а може да се случи некои од овие оружјето се враќа на црниот пазар“.

Сепак, дел од мерките што ги најави владата по масовните престрелки не се ни спроведени, се вели во текстот. Истражувањето на белградскиот центар за безбедносна политика (БЦБП), пишува ДВ, покажува дека државата се откажала од заострување на условите за набавка на оружје, како и од воведување задолжителен шестмесечен здравствен преглед на вооружените лица, бидејќи тие две мерки ќе бараат измена на Законот за оружје и муниција. Од друга страна, се наведува во текстот, најавеното заострување на казните за недозволено поседување и носење оружје и воведување на кривично дело со кое би се казнувал секој што ќе дозволи децата да поседуваат оружје, ќе бара измена на Кривичниот законик. .

Значи, дали нешто се помести од почетната позиција? „На културното, европско прашање дали војните, но и овие страдања и ужаси што се случија, не научија колку проблеми се поврзани со поседувањето оружје, одговорот е: Не, се разбира дека не. А збирката на оружје покажа дека оружјето најчесто го враќале постарите, а не помладите, затоа што се плашеле за своите деца и внуци. Но, помладите немаа потреба да го вратат оружјето“, вели Бранислава Костиќ за Дојче Вела.

Од МВР не одговорија на прашањето на ДВ дали статистичките податоци покажуваат намалување на насилството во општеството. Дури и површно осврт на насловните страници покажува дека насилството меѓу врсниците не престанува, дека продолжува да се бележи високата стапка на фемицид, дека црната хроника не попушта, пишува овој медиум.

„Не можете да решите еден облик на насилство, додека не се реши проблемот на општеството кое опстојува со насилство“, оценува Бранислава Костиќ. „Луѓето веќе се навикнати на фактот дека кој има моќ има способност да ги прекрши сите ваши права. Тоа е една од карактеристиките на општеството на насилство, а ние дефинитивно стануваме општество на насилство по многу карактеристики, а една од тие карактеристики е што со текот на времето луѓето го прифаќаат насилството како нормално“, заклучува Костиќ за ДВ.